Son dönemde Fransa gündemi, 49.3 numaralı yasa ve bütçe tasarısı haberleriyle çalkalanmaktadır. Mevzubahis yasanın uygulanma ihtimalinin çok yüksek olduğu yönündeki söylemlerin ardından 19 Ekim 2022 tarihinde yasa, Fransa Başbakanı Elisabeth Borne tarafından hayata geçirilmiştir. Peki, bu yasa nedir ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron için ne anlama gelmektedir?
“Le 49.3” olarak nitelendirilen Fransa Anayasa’nın 49. maddesinin 3. paragrafı, hükümetin mali veya sosyal güvenlik konularıyla ilgili herhangi bir tasarıyı oylama olmaksızın tek taraflı bir şekilde Ulusal Meclis’ten geçirmesine izin vermektedir. Elbette tasarılar, önce Başbakan ve Bakanlar Kurulu tarafından müzakere edilmektedir. Sonrasında da Başbakan, Ulusal Meclis önünde sorumluluğu üstlenip; tartışmayı sonlandırarak Meclis’ten yasayı geçirebilmektedir.[1] Yasa, 1958 yılında oluşturulmuştur. Hızlı hükümet değişiklikleri nedeniyle meydana gelebilecek siyasi çıkmazların üstesinden gelinmesi maksadıyla tasarlanmıştır.[2]
Peki bu yasa neden gündeme getirilmiştir? Konu, 2023 yılı bütçesinin sunulmasıyla tartışılmaya başlamıştır. Zira 26 Eylül 2022 tarihinde Fransa Ekonomi Bakanı Bruno le Maire tarafından Bakanlar Kurulu’na sunulan yaklaşık 45 milyar avroluk 2023 senesi bütçesinin[3] kabul edilmesi konusunda muhalefet, isteksiz gözükmekteydi. Çünkü bu plan, kamu harcamalarını 2021 yılına kıyasla 7,5 milyar avro arttırmıştır.[4] Nitekim bir hafta süren incelemeler sırasında milletvekilleri, değişiklik önerilerinde bulunmuş; lakin tam bir karara varılamamıştır. İncelemelerin son günü olan 19 Ekim 2022 tarihinde ise Borne, “Ülkemize bir bütçe sunmalıyız.” demiş ve 49.3 numaralı yasaya başvurarak tartışmaları kapatmıştır.[5]
Bilindiği üzere Macron’un ittifakı “Ensemble!” (Birlikte!), 2022 yılının Haziran ayındaki seçimlerde Meclis’te 250 sandalyeye kazanmıştır. Fakat 289 sandalye alamadığı; yani çoğunluğu oluşturamadığı için, bütçeyi muhalefet partilerinin desteği olmadan Ulusal Meclis’ten geçirememektedir.[6] Muhalefet partilerinin kilit üyelerinin bu bütçeyi onaylamayacakları anlaşıldığı için de 18 Ekim 2022 tarihinde Hükümet Sözcüsü Olivier Veran, 49.3’ün Borne tarafından Meclis’te aktive edilebileceğini belirtmiştir.[7] Nitekim süreç, tam da Veran’ın öngördüğü şekilde gelişmiştir.
Söz konusu yasaya başvuran Borne, “Bugün sizlere sunduğum metin, başlangıçta sunulan bütçenin aynısı değil. Son günlerdeki tartışmaların ardından (metin), komitede değiştirildi; hatta düzeltildi.” açıklamasında bulunmuştur. Hatta Fransa Başbakanı, bu yasayı kullanmadan önce muhalefetin bütçe üzerinde yaptığı yüze yakın değişiklik teklifini de kabul etmiştir.[8]
Peki Yasanın Önemi ve Riskleri Nelerdir?
Aslında yasa, Meclis’te çoğunluğa veya ortaklara sahip olmayan bir iktidar için son derece risklidir. Çünkü tasarının geçmesini engellemenin tek yolu, hükümeti devirmektir. Başbakan, bu yasayı harekete geçirdiğinde, milletvekillerinin yirmi dört içinde güvensizlik oyu önergesi verme seçeneği oluşmaktadır. Bu durum ise bütçenin reddedilerek ve hükümetin düşmesine yol açabilir. Bu senaryodaki bir sonraki hamle de Meclis’in feshedilerek erken seçim yapılmasıdır. Fakatgüvensizlik önergesinin reddedilmesi halinde de hükümet, oynadığı kumarı kazanmış olacak ve bütçe kabul edilerek Senato’ya gidecektir.[9]
Gelinen aşamada ise “Macron’un bu oylamayla devrilme ihtimali var mı?” sorusu tartışmaya açılmaktadır. Belirtmek gerekir ki; Fransız tarihi boyunca hiçbir hükümet, 49.3 nedeniyle iktidardan düşmemiştir. Bu, önem arz eden bir husustur. Zira yasa ortaya çıktığından beri pek çok kez kullanılmıştır.
Diğer taraftan Macron’un iktidar dönemi incelendiğinde ve Marine Le Penn’in son seçimlerdeki yükselişi düşünüldüğünde, Macron’un iktidarının pamuk ipliğine bağlı olduğu öne sürülebilir. Çünkü Macron, görev süresi boyunca sarı yeleklilerin protestoları, Covid-19 salgını, Ukrayna Savaşı, enerji krizi ve enflasyonist baskı gibi hadiselerle yüzleşmiş ve dolayısıyla yıpranmıştır. Enerji çalışanlarının ülke çapında devam eden grevleri ise vaziyeti çok daha çetrefilli hale getirmektedir.
Bilindiği gibi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini takip eden süreçte enflasyonun yükselmesi, eylemlere verilen desteği de arttırmıştır.Macron, grevdekileri görevlerinin başlarına dönmeye çağırmış; lakin sorunlarının çözülmediğini iddia eden göstericiler, protestolarına devam etmiştir.Üstüne üstlük eylemler, diğer sektörlere de sıçramış ve 18 Ekim 2022 tarihinde Paris’te büyük bir gösteri düzenlenmiştir.[10]
Tüm bunlara ek olarak, Ifop tarafından Le Journal du Dimanche gazetesinde yayınlanan bir ankette, katılımcıların %82’si Macron’un yükselen tüketici fiyatlarıyla başa çıkmak için yeterince çaba göstermediğini düşündüğünü belirtmiştir.[11] Yani Macron’un halk nezdindeki itibarı erozyona uğramaktadır. Aslında bu yüzden de Paris yönetimi, bir şekilde otoritesini teyit etmek zorunda hissetmiş ve bunu da 2023 bütçesi vesilesiyle; yani ekonomik bir araçla yapmak istemiştir.
Öte yandan muhafazakâr partilerden Les Républicains ve aşırı sağın lideri Le Penn, hükümeti devirme gibi bir girişimde bulunmayacaklarını açıklamıştır.[12] Dolaysıyla dörde bölünen bütçenin ilk parçası yürürlüğe girecektir. Fakat 49.3 tartışması, tam olarak kapanmamıştır. Bütçe, farklı metinlere bölündüğü için diğer kısımlar Meclis’ten geçmezse, Borne’un 49.3 numaralı yasaya tekrar başvurma ihtimali vardır. Bu da meselenin daha çok su kaldıracağına işaret etmektedir.
Sonuç olarak 49.3’a başvurulmuş olunması, Macron yönetimine dönük eleştirileri arttıracaktır. Zira muhalefet, söz konusu yasanın aktifleştirilmesini, olası bir demokratik tartışmayı kısıtlamak olarak görmektedir. Ancak Macron’un bu yüzden devrilmesi beklenememektedir. Fakat bu yasanın kullanılması, “demokratik” Fransa söylemlerinin samimiyetine gölge düşürmüştür. Dolayısıyla 49.3 numaralı yasaya tekrar başvurulması, Fransa için siyasi bir intihar olabilir. Yani yasa, Macron’u iktidardan göndermese de muhalefet ve halk nezdinde ciddi bir etki yaratacaktır. Bu yüzden de ilerleyen dönemlerde Macron’a yönelik muhalefetin sertleşeceği öngörülebilir.
[1] “France: How Does Article 49.3 Allow a Bill to be Passed without a Vote?”, Le Monde, https://www.lemonde.fr/en/france/article/2022/10/19/france-how-does-article-49-3-allow-a-bill-to-be-passed-without-a-vote_6001019_7.html, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[2] “France’s article 49.3 a Handy Constitutional Tool to bypass Parliament”, RFI, https://www.rfi.fr/en/france/20221013-france-s-article-49-3-a-handy-constitutional-tool-to-bypass-parliament, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[3] “France Raises 2023 Bond Issuance to 270 Billion Euros”, Reuters, https://www.reuters.com/markets/europe/france-raises-2023-bond-issuance-270-bln-euros-2022-09-26/, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[4] Aynı yer.
[5] “«Nous devons donner un budget à notre pays»: Élisabeth Borne utilise l’article 49.3 de la constitution”, Le Figaro, https://video.lefigaro.fr/figaro/video/nous-devons-donner-un-budget-a-notre-pays-elisabeth-borne-utilise-larticle-49-3-de-la-constitution/, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[6] “Législatives 2022: 250 sièges pour Ensemble! 150 pour la Nupes, 88 pour le RN… les résultats définitifs”, La Croix, https://www.la-croix.com/France/Legislatives-2022-245-sieges-Ensemble-137-Nupes-89-RN-resultats-definitifs-2022-06-20-1201220919, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[7] “Projet de loi de finances: le 49-3 «probablement» activé mercredi, selon Olivier Véran”, Le Figaro, https://www.lefigaro.fr/politique/projet-de-loi-de-finances-le-49-3-probablement-active-mercredi-selon-olivier-veran-20221018, (Erişim Tarihi: 19.10.2022).
[8] “Gabriel Attal: «Ce 49-3 est un moment de vérité»”, Le Figaro, https://www.lefigaro.fr/politique/gabriel-attal-ce-49-3-est-un-moment-de-verite-20221019, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[9] “Budget 2023. Maintenant que le 49.3 est activé par le gouvernement, que va-t-il se passer?”, Ouest France, https://www.ouest-france.fr/politique/gouvernement/maintenant-que-le-49-3-est-active-par-le-gouvernement-que-va-t-il-se-passer-on-fait-le-point-e1485158-4f89-11ed-9919-8fbf073b2344, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[10] “France Faces Massive National Strike on Tuesday”, AA, https://www.aa.com.tr/en/europe/france-faces-massive-national-strike-on-tuesday/2713711, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[11] “Pour 82 % des Français, le gouvernement n’agit pas assez contre l’inflation”, Le Journal du Dimanche”, https://www.lejdd.fr/Politique/sondage-pour-82-des-francais-le-gouvernement-nagit-pas-assez-contre-linflation-4141036, (Erişim Tarihi: 20.10.2022).
[12] “France: How Does Article 49.3…”, a.g.m.
