Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Avrupa Birliği (AB) genelinde yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak elektrik üretiminde ne kadar tasarruf elde edileceğini açıklamıştır.[1] IEA, bloktaki tüketicilerin yeni kurulan rüzgâr ve güneş enerjisi üretiminin bir sonucu olarak 2021-2023 döneminde tahmini 100 milyar avro tasarruf edeceğini tespit etmiştir. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı, AB’nin enerji arzı ve fiyatları üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Ancak yenilenebilir enerji kaynakları bu etkinin daha da artmasını önlemiştir.
IEA’ye göre; yeni yenilenebilir enerji projeleri olmasaydı elektriğin ortalama toptan satış fiyatı 2022 yılında %8 daha yüksek olacaktı. Rusya’nın boru hattıyla AB’ye doğal gaz tedarikinde 2021-2022 yılları arasında %80’lik bir düşüş yaşanmıştır. Avrupa’da hidroelektrik ve nükleer enerji üretiminde son yıllarda yaşanan düşüşlerle birlikte bu durum, enerji üretiminde kullanılan kömür türlerinin ve doğalgaz fiyatlarının artmasına neden olmuştur.[2]
Ocak 2021-Ağustos 2022 tarihleri arasında ortalama aylık doğal gaz fiyatı on kat artarken, taşkömürü fiyatları beş kat yükselmiştir. Sonuç olarak Avrupa elektrik fiyatları, 2015-2020 tarihleri arasındaki ortalamasından 15-20 kat daha yükselmiştir. Ve bu fiyat artışları, 2021-2023 dönemindeki fosil kaynaklara alternatif olarak yapılan güneş ve rüzgâr enerji projeleri olmasaydı daha da şiddetli olacaktı. Ortalama toptan elektrik fiyatları 2021 yılında yaklaşık %3 ve 2022 yılında %8 daha yüksek gerçekleşmiştir. 2023 yılında ise %15 daha yüksek olacağı öngörülmektedir. Bu da tüm AB için elektrik tedarik maliyetinin yaklaşık 100 milyar avro artması anlamına gelmektedir.[3]
Şekil 1. Yenilenebilir Enerji Kullanımı Sonucu AB’de Elektrik Fiyatlarının Düşüş Trendi[4]
Şekil 1’e göre; 2022 yılının Aralık ayında elektrik fiyatlarında sert bir kırılma trendi yaşanmıştır. Bu düşüş, 2023 yılının Şubat ayına kadar devam etmiştir. Şubat 2023 tarihinde bir miktar arttıktan sonra dalgalı bir düşme trendi izlemiştir. Elektrik fiyatları Aralık 2022 tarihinden itibaren düşme eğilimindedir.
Dünya Ekonomik Forumu ve Accenture’ın Etkili Enerji Dönüşümünü Teşvik Etme 2023 Tarihli Raporu, enerji geçişinde kaydedilen ilerlemenin yanı sıra halen devam eden çalışmalara da dikkat çekmektedir.[i] Forum, “temiz ve sürdürülebilir enerji konusunda geniş ilerleme” sağlanmış olsa da bu geçişin eşitliği konusunda zorluklar bulunduğunu belirtmektedir. Raporda, bunların arasında akaryakıt fiyatlarındaki artışlar, gıda enflasyonu ve artan borç yükleri nedeniyle en çok düşük gelirli ülkelerin etkilendiği son yıllardaki makroekonomik ve jeopolitik gelişmelerin bir sonucu olarak ortaya çıkan fiyat şokları da yer almaktadır.[ii]
Raporda, yatırımın kilit önemde olacağı ve politikaların ve ortaklıkların bu geçişin yönetilmesine yardımcı olabileceği belirtilmektedir. Bunlar arasında teknolojik gelişmeyi ve temiz enerji arzını artırmaya yardımcı olan AB’nin Karbon Sınırı Ayarlama Mekanizması ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Enflasyonu Azaltma Yasası gibi önlemler yer almaktadır.[iii]
Şekil 2. AB’de 2022 Yılında Elektrik Üretim Maliyetinde Gerçekleşen Artış Trendi[iv]
Şekil 2’de Ocak 2021-Mart 2023 döneminde gerçekleşen elektrik üretim maliyeti yer almaktadır. 2022 yılında elektrik üretim maliyetinde ciddi artış-düşüş şokları yaşanmıştır. 2023 yılında ise elektrik üretim maliyetinde (karbon fiyatlandırması ve taş kömürü maliyeti hariç) düşme gerçekleşmiştir.
AB’de temiz ve sürdürülebilir enerji konusunda geniş ilerleme sağlanmış olsa da bu geçişin eşitliği konusunda zorluklar bulunmaktadır. Akaryakıt fiyatlarındaki artışlar, gıda enflasyonu ve artan borç yükleri nedeniyle düşük gelirli ülkeleri olumsuz yönde etkilemektedir.
Son yıllardaki makroekonomik ve jeopolitik gelişmelerin bir sonucu olarak fiyat şokları yaşanmaktadır. Düşük gelirli ülkeler, temiz ve sürdürülebilir enerjiye geçişte bu sebeplerden dolayı diğer ülkelerle aynı fırsat eşitliğine sahip değildir.
[1] “This is How Much Money Renewable Energy is Saving Europeans”, Weforum, https://www.weforum.org/agenda/2023/09/renewable-energy-europe-gas-coal-energy-transition/, (Erişim Tarihi: 12.09.2023).
[2] Aynı yer.
[3] Aynı yer.
[4] Aynı yer.
[5] Aynı yer.
[6] Aynı yer.
[7] Aynı yer.
[8] Aynı yer.
