2014 yılında Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi, Balkanlar’a genişlemeye başlamış ve bu tarihten itibaren bölgenin stratejik önemi hızla artmıştır. Yunan sahillerinden başlayıp Vardar Nehri vesilesiyle Orta Avrupa’ya ulaşan ticaret yolu planı, bölgedeki küçük ekonomiler için umut vadedici bir perspektif sunarken; Avrupa Birliği (AB), Çin’in bölgedeki nüfuzunu arttıracağı kaygısıyla bu girişime müsaade etmemek adına baskılar yapmaktadır. Buna karşın Çin, bölgedeki ülkelerde ekonomik faaliyetlerini genişletme yoluna gitmektedir.
Bölgedeki ilk Konfiçyüs Enstitüsü 2006 yılında Belgrad’da açılmıştır ve bunu Batı Balkanlar’daki diğer ülkelerdeki açılımlar takip etmiştir. Ayrıca Çin, bölgede Kuşak ve Yol Girişimi’ni teşvik eden bir medya varlığı oluşturmuştur. Sırbistan, Kuzey Makedonya ve Karadağ’da çeşitli burslar ve araştırma ortaklıkları yürütülmektedir. Bunun yanı sıra Çin, bölgedeki birçok ülkeye vizesiz seyahat imkanı sağlamıştır.
Çin’in bölgedeki ekonomik ortaklarının başında Sırbistan gelmektedir.[1] Kosova ihtilafı döneminde Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) 78 gün süren Belgrad bombardımanı sırasında Çin elçiliğinin de isabet alması, iki ülkeyi günümüzde “demir zırhlı dostluk” adı altında yakın ilişkiler içine sokmuştur.
“Ortak gelecek” için imzalanan yaklaşık 30 anlaşma ile iki ülke arasındaki ince güç ilişkisi büyük oranda gelişmiş ve ülkedeki Çin yatırımları artmıştır.[2] İlk kayda değer yatırımların başında Çinli Hesteel Group’un ülkenin tek çelik tesisi olan Zelezara Smederevo’yu 2016’da satın alması gelmektedir. Bu yatırım, tesisin yürütülmesinin sıkıntılı olduğu bir dönemde hem çalışanların hem de hükümetin rahatlamasına yol açmıştır. Tesisin, daha önce 2003’ten 2008’deki ekonomik durgunluğa kadar bir Amerikan şirketinin elinde bulunması ve sonrasında Çin’in fabrikanın kapanmaktan kurtarması, ülkedeki Çin imajını destekleyici nitelikte olmuştur. Bu tarihten sonra çoğunlukla altyapı yatırımlarında bulunan Çin, etkinliklerini geliştirmektedir.
2021’de inşasına başlanan Belgrad-Budapeşte Demiryolu Projesi, Sırbistan ve Macaristan başkentlerini birleştirmekte ve Çin’in bölgedeki girişimlerine en büyük örneği sunmaktadır. Çin Uluslararası Demiryolu tarafından inşa edilen projenin, güneyde Atina’ya kadar uzatılması planlanmaktadır. Bu durum, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’nin bir aşama daha ilerletilmesi adına önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir.
Sırbistan dışında Çin’le üst düzey ilişkiler geliştiren bir diğer Balkan ülkesi Karadağ’dır. Ülke, 2006’daki bağımsızlığını kazanmasından bu yana yabancı yatırımcıları çekme çabasında bulunarak ekonomik çeşitliliği teşvik etmeye çalışmaktadır. Çin, Karadağ’ın ana limanı olan Bar ile ülkenin en doğusunda yer alan ve Belgrad’a kadar giden Boljare Karayolu’nun inşası başta olmak üzere birçok altyapı projesini yürütmektedir. Ülkedeki demiryollarının tahkimi de bu projelere dahildir. Bunun yanı sıra Çin, Karadağ’ın enerji sektöründe de varlığını sürdürmektedir. Örneğin Pljevlja Kömür Bazlı Termal Güç Reaktörü’nün yapımı Çin merkezli Dongfang Elektrik Şirketi aracılığıyla gerçekleştirmiştir.[3]
Arnavutluk, Çin için Batı Balkan ülkeleri arasında stratejik açıdan en önemli ülkelerden biri olarak öne çıkmaktadır. Adriyatik kıyısındaki limanlarıyla ticaret açısından cazip fırsatlar sunan Arnavutluk’taki Çin yatırımlarının artması beklenmektedir. Bosna-Hersek ise Çin’in Sırbistan’dan sonra en büyük yatırımlarına ev sahipliği yapan ülke konumundadır. Ulaşım ve altyapı geliştirmeleri, Vranduk ve Neretva projeleri gibi hidroelektrik santrallerinin inşası ve üretim tesislerinin kurulması gibi önemli roller üstlenen Çin, ülkede pek çok alanda teşviklerini sürdürmektedir.[4]Diğer yandan Çinli COSCO şirketi, Yunanistan’daki Pire Limanı’nın büyük bir kısmını satın alarak önemli bir liman işletmecisi haline gelmiştir. Bu yatırım, Çin’in Avrupa’ya ulaşımını ve lojistik ağlarını güçlendirmeye yöneliktir.
Bu ülkeler, Kuşak ve Yol İnisiyatifi katılımcıları oldukları için bu tür ekonomik ortaklıklar, hem ülkelerin hem de bölgenin kalkınmasını büyük ölçüde etkilemektedir. Batı Balkan ülkeleri gibi ekonomik açıdan görece küçük olan bölgedeki ülkeler, bu tür işbirlikleriyle kalkınmalarına önemli katkılar sağlanmaktadır.
Özetle Çin’in Balkanlar’daki yatırımları son yıllarda önemli bir artış göstermiştir. Çin, Balkanlar’ı Avrupa’ya açılan bir köprü olarak görerek bölgedeki ülkelerle ekonomik ilişkilerini güçlendirmek için çeşitli yatırımlar yapmaktadır. Çin, Balkanlar’daki özellikle kara yolları, demir yolları ve limanlar gibi ulaşım altyapılarına yönelik projeler geliştirmektedir. Çinli inşaat şirketleri, bu projelere finansman sağlamakta ve inşa süreçlerini üstlenmektedir. Ayrıca Çin, Balkanlar’daki enerji altyapısına önemli yatırımlar yapmaktadır. Bu yatırımlar çoğunlukla kömür ve hidroelektrik enerji santrallerine yöneliktir. Ayrıca, yenilenebilir enerji projelerine de ilgi göstermektedir.
Sonuç olarak Çin’in Balkanlar’daki yatırımları, çoğunlukla Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde şekillenmektedir. Bu proje, Çin’in dünya çapında ekonomik bağlantıları güçlendirmeyi amaçlayan küresel bir stratejidir. Balkanlar, bu yol güzergahında yer aldığı için Çin, bu bölgeye büyük ekonomik ve ticaret yatırımları yapmaktadır. Balkanlar’da Çin’in ekonomik etkisi, büyük oranda altyapı yatırımları, enerji projeleri ve ticaret anlaşmaları yoluyla artmaktadır. Bu yatırımlar, bölgedeki ülkelerin ekonomik kalkınmalarına katkı sağlamakta ve Çin ile Balkan ülkeleri arasındaki ilişkilerin daha da güçlenmesine olanak tanımaktadır.
[1] Kristinovska, Ana (2024), “Western Balkans ‘Economic Cooperation with China: Between Positive Conditionality and Economic Coercion”, CHOICE, https://chinaobservers.eu/western-balkans-economic-cooperation-with-china-between-positive-conditionality-and-economic-coercion/, (Erişim Tarihi: 02.12.2024).
[2] Foreign Affairs Committee. (2022). “China Regional Snapshot: Western Balkans”, https://foreignaffairs.house.gov/china-regional-snapshot-western-balkans/, (Erişim Tarihi: 02.12.2024).
[3] Zeneli, Valbona. (2022). “China In The Balkans”, per Concordiam, Journal of European Security and Defense Issues, https://perconcordiam.com/china-in-the-balkans/, (Erişim Tarihi: 02.12.2024).
[4] Aynı yer.
