Romanya, 2024 Cumhurbaşkanlığı Seçimleriyle birlikte Avrupa siyasetinde önemli bir dönemece girmektedir. Seçimlerin ilk turu 24 Kasım’da yapılmış ve 13 adayın yarıştığı seçimde, hiçbir aday mutlak çoğunluk elde edemediği için 8 Aralık’ta ikinci tura geçilecektir.[1] Seçimler, sadece ülkenin iç politikası için değil, aynı zamanda Avrupa Birliği’nin (AB) gelecekteki yönelimi açısından da büyük bir önem taşımaktadır.
İkinci turdan önce 1 Aralık’ta parlamento seçimleri de gerçekleşecektir. Bu da ülkenin siyasi manzarasını değiştirebilecek niteliktedir. Anketlerde Sosyal Demokrat Parti (PSD) Lideri ve Başbakan Marcel Ciolacu önde görünmektedir. Ekonomik büyüme ve Romanya’nın uluslararası alandaki saygınlığını artırmayı hedefleyen Ciolacu, “Kimseyi geride bırakmayan, ekonomik büyüme ve yatırımlar üzerine kurulmuş, daha gelişmiş bir Romanya için net bir planım var ve yurtdışında daha saygın ve etkili bir Romanya planım var”[2]ifadeleriyle seçim kampanyasını sürdürmüştür.
Adaylar arasında yer alan Romanya’nın Birliği İttifakı (AUR) lideri ve aşırı sağcı milliyetçi ultra-nasyonalist George Simion, dikkat çeken popülist söylemleri ve AB’ye karşı sert duruşuyla öne çıkmaktadır. Simion’un seçimi kazanması durumunda Romanya’nın Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’yle (NATO) ilişkileri ve AB içindeki pozisyonunun nasıl şekilleneceği merakla beklenmektedir. Simion, mevcut siyasi sınıfı eleştirerek ekonomiyi ve ulusal egemenliği savunmayı vaat etmekte, Ukrayna’ya askeri yardımı reddetmekte ve Donald Trump’ı desteklemektedir. Yüksek yaşam maliyetleri ve Ukrayna’ya destek konuları, seçmenlerin öncelikleri arasında yer alırken, Ciolacu’nun hükümeti, asgari ücret ve emekli maaşlarını artırarak ekonomik zorluklarla mücadele etmeye çalışmıştır.[3]
Seçimlerin önemli adaylarından Simion, kendisini İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ve ABD’nin seçilmiş Başkanı Donald Trump’ın siyasi çizgisinde konumlandırmaktadır. Simion, lideri olduğu AUR Partisi’nin Trumpist bir parti olduğunu ifade ederken, aynı zamanda partisinin Meloni’nin liderlik ettiği siyasi aileyle aynı çizgide olmasından memnuniyet duyduğunu belirtmektedir. Simion, Meloni’nin İtalya’da Avrupa projesine yeniden umut kazandırdığını savunarak Avrupa’da bir “Meloni etkisi” olduğunu ve Romanya’da da bir “Simion etkisi” yaratacağını iddia etmektedir.
Simion, Romanya’nın NATO’ya olan bağlılığını sürdüreceğini ve AB içinde reform yapmaya çalışacağını ifade etmektedir. Ancak Brüksel’e karşı daha sert bir duruş sergileyeceğini açıkça dile getirmekten de kaçınmamaktadır. AB kurallarını ihlal edebileceğini söyleyen Simion, Romanya’nın çıkarlarına aykırı olan herhangi bir yasaya karşı çıkacağını belirtmektedir. Buna rağmen Schengen Bölgesi’ne tam erişim, Avrupa’da doğrudan seçilmiş bir yürütme organı kurulması ve sanayi üretiminin artırılması gibi önceliklere sahip olduğunu ifade etmiştir.
AUR Partisi, Covid-19 pandemisi döneminde aşı karşıtı duruşuyla tanınmış ve bazı tartışmalı açıklamalarıyla eleştiri toplamıştır.[4] Simion, eleştirilere rağmen muhafazakâr değerleri savunduklarını ve daha güçlü bir Avrupa için çalışacaklarını söylemektedir. Brüksel’e meydan okuyan tutumu, Viktor Orbán gibi liderlerin politikalarına daha yakın bir yaklaşım sergilediğini göstermektedir.
Aynı zamanda Simion, Ukrayna’ya askeri yardımı durdurmayı ve Trump aracılığıyla bir barış anlaşması yapılmasını savunmaktadır. Bu anlaşmanın Ukrayna’nın toprak tavizi vermesini gerektirebileceğini ima etse de doğrudan böyle bir çağrıda bulunmadığını belirtmektedir. Ayrıca Rusya’yla bağları olduğu iddialarını reddeden Simion, Vladimir Putin’i “savaş suçlusu” olarak nitelendirmektedir.[5] Aynı zamanda “Romanyalıların, liderlerin sadece kural alıcı değil, kural koyucu olduğunu hissetmelerini istiyorum” ifadeleri kullanan AUR Partisi’nin kurucusu 38 yaşındaki aday, Moldova ve Ukrayna’ya girmesi yasaklanmış bir isimdir.[6] Ancak bu duruşu Romanya’nın AB içindeki konumunu ve bölgedeki siyasi dengeleri önemli ölçüde etkileyebilir.
Diğer önemli adaylar arasında Save Romania Union Partisi’nin lideri Elena Lasconi, eski NATO Genel Sekreter Yardımcısı Mircea Geoana ve eski ordu generali ve merkez sağcı partinin adayı Nicolae Ciuca bulunmaktadır. Merkez sağ oylarının bölünmesi, üçüncü sırada yer alan Elena Lasconi’nin desteğini arttıracak gibi görünmektedir. Bu merkezi sağ adaylar seçim sonucunu öngörmeyi zorlaştırmaktadır.
Parlamento seçimlerinde ise PSD’nin yüzde 30 oy oranıyla birinci çıkması beklenmektedir. AUR yüzde 21 ile ikinci sırada yer almaktadır.[7] Alternatif olarak PSD ve AUR arasında bir koalisyon, Romanya’nın AB ve NATO’daki duruşunu radikal bir şekilde değiştirebilir. Ancak böyle bir durumda PSD’nin AUR’u dışlama sözü, erken seçim ihtimalini de gündeme getirebilir.
Özetle Romanya, 24 Kasım’da gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turuyla birlikte, Avrupa yanlısı çizgide kalma ya da daha milliyetçi bir yönelime kayma ihtimallerini değerlendireceği kritik bir döneme girmektedir. Seçimlerinin ilk turu, ülkenin siyasi geleceği için belirleyici bir aşama olmuştur. Bu süreç, Romanya’nın AB içindeki duruşunu ve Ukrayna’ya olan desteğini belirlemede etkili olabilir.
Romanya’nın yeni cumhurbaşkanı, yavaşlayan Avrupa ekonomisi, yüksek bütçe açığını düşürme gerekliliği ve NATO harcama hedeflerini sürdürme baskıları gibi zorluklarla karşılaşacaktır. Anketlere göre, solcu Başbakan Marcel Ciolacu, 8 Aralık’ta yapılacak ikinci turu kazanacak gibi görünmektedir. Ancak, sağcı George Simion’un güçlü bir şekilde ikinci sırada yer alması, hükümetin yapısını etkileyebilir.Yüksek yaşam maliyetleri ve iç politikadaki endişeler, onu özellikle sağcı kesimde popüler kılmaktadır. Ciolacu’nun hükümeti ise sosyal yardımlarla ekonomik durumu iyileştirmeye çalışmıştır. Ancak merkez sağdaki oyların bölünmesi, alternatif adayların şansını artırmakla beraber mevcut başkanın da durumunu bir hayli zorlaştırmaktadır.
Romanya’nın seçim süreci, dış politika üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olabilir. Seçimdeki en güçlü adaylardan Marcel Ciolacu da Batı’yla olan bağları sürdüreceğini belirtmiştir. Öte yandan George Simion gibi aşırı sağcı adaylar, özellikle Ukrayna’ya yapılan askeri yardımları ve AB’nin etkisini sorgulayarak Romanya’nın daha bağımsız bir dış politika izlemesini savunmaktadır. Bu adayların kazanması, Romanya’nın dış politikada daha az entegrasyonist bir yol izlemesine yol açabilir. Romanya’nın dış politikası, seçim sonuçlarına göre daha Batı yanlısı veya bağımsız bir çizgiye kayabilir. Dolayısıyla bu seçim, Romanya’nın gelecekteki politikalarına yön verecek önemli bir dönüm noktası olacaktır.
[1] “Polls open in what is expected to be first round of Romania’s presidential election”, Euronews, https://www.euronews.com/my-europe/2024/11/24/polls-open-in-what-is-expected-to-be-first-round-of-romanias-presidential-election, (Erişim Tarihi: 24.11.2024).
[2] Stephen Mcgrath, “Romania holds a presidential election Sunday that could narrow to nationalist and leftist candidates”, AP News, https://apnews.com/article/romania-presidential-election-nationalist-nato-europe-1fc92b253352da28f99a7bc18530f3f2, (Erişim Tarihi: 24.11.2024).
[3] Luiza Ilie, “Romanians vote in presidential election focused on high living costs, Ukraine war”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/hard-rights-simion-with-chance-romanians-vote-president-2024-11-24/, (Erişim Tarihi: 24.11.2024).
[4] Victor Jack, “Romanian hard-right chief pitches himself as Europe’s next Meloni”, Politico, https://www.politico.eu/article/romania-hard-right-aur-chief-pitches-himself-as-europes-next-giorgia-meloni-or-donald-trump-elections/, (Erişim Tarihi: 24.11.2024).
[5] Aynı yer.
[6] Aynı yer.
[7] Jon Henley, “Romania at turning point as pro-EU and nativist candidates seek election”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2024/nov/21/romania-at-turning-point-as-pro-eu-and-nativist-candidates-seek-election, (Erişim Tarihi: 24.11.2024).
