Tayland, 10 Ekim 2024 tarihinde komşusu Kamboçya’yla ortak bir petrol ve gaz keşfi üzerinde yeniden müzakerelere başlamayı hedeflediğini açıklamıştır. İki ülke arasında 1970’lerden beri Güney Çin Denizi sularında devam eden sınır ihtilafları bu bölgede bulunan kaynakların ortak bir biçimde kullanılmasını engellemiştir. Bu bölgedeki ihtilafların çözümü üzerine müzakerelerin başlaması özellikle Tayland’ın enerji güvenliği açısından büyük bir öneme sahip olacaktır.
Tayland ve Kamboçya arasındaki enerji müzakerelerine geçmeden önce Güneydoğu Asya ülkelerinin enerji profillerinden kısaca bahsetmek faydalı olacaktır. Bölge, enerji üretimi ve tüketimi açısından büyük çeşitlilik göstermektedir. Bölgenin enerji üretiminde fosil yakıtlar büyük bir paya sahiptir. Karbon enerjisi (kömür, petrol ve doğalgaz), enerji talebini karşılamada yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle Endonezya ve Avustralya, kömür üretimi ve ihracatı konusunda önemli aktörlerdir.
Doğalgaz, Tayland, Endonezya, Malezya ve Vietnam gibi ülkelerde önemli bir enerji kaynağıdır. Bu ülkeler aynı zamanda doğalgaz üretimi yaparken, bazıları doğalgazı ithal etmektedir. Güneydoğu Asya, özellikle denizaltı petrol rezervleri açısından zengin bir bölgedir. Malezya, Brunei ve Endonezya, bölgenin önde gelen petrol üreticileridir. Ancak, bölgedeki petrol üretimi genellikle iç talebi karşılamakta yetersiz kalmakta ve ithalat yapılmaktadır. Kısacası bölge, büyüyen enerji talebini karşılamak için hem geleneksel fosil yakıtları hem de yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmaktadır.
2023 yılı itibariyle gaz, Tayland’ın elektrik üretiminin %67’sini (ve kurulu kapasitesinin %60’ını) ve toplam tüketiminin %24’ünü karşılamaktaydı. Ülkenin kanıtlanmış doğal gaz rezervlerinin 2023 sonu itibarıyla 97 milyar metreküp civarında olduğu tahmin ediliyordu. Ancak bu rezervler hızla azalmaktadır. Ayrıca Tayland’ın ham petrol rezervleri, 2023 sonu itibariyle 153 milyon varil olarak belirlenmiştir. Kamboçya ise ülke elektrik üretiminde gaz kullanmamakta ve potansiyel gaz ya da ham petrol kaynaklarına ilişkin herhangi bir verisi bulunmamaktadır.[1]
Tayland, eğer mevcut tüketim hızıyla ilerlerse ülkenin doğalgaz rezervlerinin beş ila on yıl içinde tükenebileceği öngörülmektedir. Ülke, büyük bir otomobil ve turizm merkezi olmasının yanı sıra yoğun şekilde enerji kullanan veri merkezlerini çekmeyi hedeflemektedir. Ancak bu durum, artan elektrik talebini karşılama kabiliyeti konusunda ciddi endişeleri beraberinde getirmektedir.[2]
Eylül ayında Tayland’da göreve gelen Başbakan Paetongtarn Shinawatra, ülkenin azalan enerji rezervlerini artırmayı ve yükselen elektrik fiyatları ile artan yakıt ithalatı maliyetlerini kontrol altına almayı hedeflemektedir.[3] Tayland’ın geleceği ve ekonomik planlaması için yeni enerji kaynaklarına ulaşması elzemdir ve bunu en önemli önceliklerinden birisi yapmıştır.
Kamboçya’yla müzakereye başlamayı düşündüğü Güney Çin Denizi sularındaki 26,000 km²’lik bölge, yaklaşık 10 trilyon fit küp doğal gaz ve tahmini 300 milyon varil ham petrol barındırmaktadır. Bu da yaklaşık 300 milyar dolar değerinde bir potansiyel sunmaktadır.[4] Bu müzakerelerin 1970’lerde imtiyaz alan ancak tartışmalı bölgeyi tamamen keşfedemeyen Chevron, Shell ve PTT Exploration & Production gibi şirketlere fayda sağlayabileceği öngörülmektedir. ConocoPhillips ve TotalEnergies’in de Kamboçya’da imtiyazlar elde ettiği bildirilmektedir.[5] 1970’lerde araştırmaların başladığı tarihlerden itibaren bölgede 29 trilyon fit küpten fazla doğalgaz çıkarılmıştır.
Tayland Maliye Bakanı Pichai Chunhavajira, 2024 yılının Eylül ayında parlamentoda yaptığı konuşmada “Sınırlar konusundaki farklı görüşleri çözmemize gerek yok, sadece komşuluk sohbeti yapmamız ve kaynakları kullanmaya çalışmamız gerekiyor” diyerek müzakerelere sıcak baktığını duyurmuştur.[6] Tayland’ın önceliği olan bu konuda iki taraf da herhangi bir zaman çizelgesi vermemiştir. Kamboçya endüstrisi ve kamusu büyük ölçüde enerji ithalatına bağlıdır. Bundan ötürü rezervleri bitme noktasına gelen Tayland gibi bir aciliyet hissetmeyecektir. Bunun yanı sıra Kamboçya, Tayland’ın bu ihtiyacını bölgede etki kazanmak için “diplomatik bir kaldıraç” olarak da kullanabilir.
Sonuç olarak Tayland’ın enerji rezervlerinin hızla azalması ve ekonomik büyüme ihtiyacı, onu Kamboçya’yla işbirliğine yönlendirmektedir. Bu işbirliği, iki ülke için hem ülkelerin enerji rezervlerindeki değişimler hem de 1970’lerden beri ihtilaflı olan bir bölgenin durumunun belirlenmesi açısından önemli bir dönüm noktası oluşturabilir. Bölgesel ve küresel güçler de bu sürece dahil olarak Tayland’ın enerji rezervleri ve tartışmalı bölge üzerinde etkili olabilirler. Sürecin iyi bir şekilde yönetilip olumlu şekilde sonuçlanması, iki ülke arasındaki ilişkileri güçlendirebilir ve ekonomik büyümeye zemin hazırlayabilir. Ancak sürecin iyi yönetilememesi durumunda hem Tayland ile Kamboçya arasındaki ilişkiler hem bölgesel güvenlik ve ekonomi bundan büyük zarar görebilir.
[1] “Thailand will restart talks with Cambodia to explore a large oil and gas field”, Enerdata, https://www.enerdata.net/publications/daily-energy-news/thailand-will-restart-talks-cambodia-explore-large-oil-and-gas-field.html, (Erişim Tarihi: 14.11.2024).
[2] “Thailand Eyes $300 Billion Gas Field Frozen by Cambodia Dispute”, Bloomberg https://www.bloomberg.com/news/articles/2024-10-10/thailand-eyes-300-billion-gas-field-frozen-by-cambodia-dispute, (Erişim Tarihi: 14.11.2024).
[3] Aynı yer.
[4] “Thailand aims to restart talks with Cambodia over giant offshore field”, Oilfield Technology, https://www.oilfieldtechnology.com/offshore-and-subsea/11102024/thailand-aims-to-restart-talks-with-cambodia-over-giant-offshore-field/, (Erişim Tarihi: 14.11.2024).
[5] Aynı yer.
[6] “Thailand Eyes $300 Billion Gas Field Frozen by Cambodia Dispute”, a.g.e., (Erişim Tarihi: 14.11.2024).
