Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesinde Pakistan’da gerçekleştirdiği projeler, iki ülke arasındaki ekonomik ve stratejik ortaklığın temel taşlarını oluşturmaktadır. Bu projelerin en önemlisi, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) olarak bilinmekte ve Gvadar Limanı, karayolları, enerji santralleri ve demiryolu projeleri gibi altyapı yatırımlarını kapsamaktadır. Fakat özellikle 2021 yılından itibaren bu projelerde işçi olarak çalışan Çin vatandaşları hedef alan birçok olayın meydana gelmesi, ülkenin güvenliğine dair soru işaretlerinin tırmanmasına neden olmuştur.
Çin, Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında yerel halklarla çalışmasının yanı sıra kendi vatandaşlarına dünyanın birçok yerinde devam eden projelerde büyük ölçekte istihdam sağlamaktadır. Çin’in bu stratejisi, istihdam konusunda kendisine avantaj sağlıyor olsa da Çinli işçiler, özellikle Afrika ve Orta Doğu ülkeleri başta olmak üzere birçok Kuşak ve Yol ülkesinde dil bariyeri ve kültür farklılığı nedeniyle adaptasyon açısından sıkıntılar yaşayabilmektedir.[1] Çinli işçilerin durumu, bu bağlamda güvenlikten çalışma şartlarına ve toplumsal ilişkilerde yaşanan gerilimlere kadar birçok farklı boyutu içermektedir. Fakat son birkaç yıldır özellikle Pakistan’da çalışan işçilerin en büyük sorununun bölgede yaşanan güvenlik tehditleri olduğunu söylemek mümkündür.
KYG’nin en büyük projesi olan CPEC’e ev sahipliği yapması bakımından Çin’in bölgedeki en önemli müttefiki olan Pakistan’da halihazırda binlerce Çinli işçi çalışmaktadır. Fakat yaşanan birtakım saldırılar ve terör olayları, Çinli işçilerin can güvenliğini tehdit etmektedir. Bu tehditlerin temelinde, Pakistan’daki bazı silahlı grupların, özellikle Belucistan’daki ayrılıkçı militanların faaliyetleri yatmaktadır.[2]
Son yıllarda Çinli işçilerin olduğu projelere veya toplandıkları alanlara yönelik bombalı saldırılar da gerçekleştirilmiştir. 2021 yılında Belucistan’daki Gvadar Limanı yakınlarında Çinli işçileri hedef alan bir intihar saldırısında 13 Çinli işçi hayatını kaybetmiştir. Ayrıca 2022 yılında Karaçi’de Çinli öğretmenlerin bulunduğu bir araca yapılan bombalı saldırı, Çin’in güvenlik kaygılarını artırmıştır.[3] 7 Ekim 2024 tarihinde ise tekrar bir saldırı gerçekleşmiş ve iki Çinli mühendis hayatını kaybetmiştir.[4] Yaşanan bu hadiselerden yola çıkarak Pakistan’daki militan grupların Çinli işçileri ve CPEC projelerini hedef alan saldırılarıyla Çin ve Pakistan üzerinde baskı kurmayı amaçladığı düşünülebilir.
2015 yılından itibaren bu bölgede çalışan işçilerin ve projenin güvenliğini sağlamak amacıyla binlerce kişilik özel güvenlik gücü oluşturulması, Gvadar gibi hassas bölgelerde yerel güvenlik görevlilerinin artırılmış olması ve güvenlik operasyonları gibi temel önlemler Çin’in finansman ve teknik desteğiyle hayata geçirilmiştir. Sık sık yaşanan bu saldırıların özellikle Çin vatandaşlarını hedef alması, saldırılar sonucu onlarca kişinin yaralanmış ve hayatını kaybetmiş olması, alınan bu güvenlik önlemlerinin yetersizliğini gözler önüne sermektedir.
Çinli diplomatların Pakistanlı yetkililere sık sık yaptığı çağrıların, Pakistan’da yaşanan olayların diplomatik yolla çözülmesi açısından kesin bir sonuç vermediği anlaşılmıştır. En son yaşanan saldırıyı Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif de dahil olmak üzere birçok üst düzey diplomat şiddetle kınamış, güvenlik önlemlerinin büyük ölçüde artırılacağını ifade etmiştir. Çin Başbakanı Li, saldırıdan bir hafta sonra Pakistan’a yaptığı ziyaret sırasında ekonomik kalkınma için güvenliğin şart olduğunu belirtmiş, bu konu özelinde ise hiçbir açıklama yapmamıştır. Fakat zamanla Çinli diplomatların daha sert bir tutum sergilemeye başladığı, son zamanlarda yapılan kamuoyu açıklamalarından anlaşılabilmektedir.
Pakistan’ın ekonomik çıkarlarını güvence altına alma ve militan şiddetini azaltma çabaları, 2022 yılında dönemin başbakanı İmran Han’ın görevden alınmasıyla tetiklenen siyasi huzursuzluk nedeniyle karmaşık bir hal almıştır. Ülke genelinde faaliyet gösteren militan grupların varlığı, ülkedeki güvenlik sorununu körüklemiştir. Bölgesel açıdan özellikle Belucistan’da faaliyet gösteren Belucistan Kurtuluş Ordusu (BLA) gibi örgütlerin projelere sıcak bakmaması ve hem Çin hem de Pakistan’a tepki olarak bu tür saldırılarda bulunması, ikili ilişkilerin zorlu bir imtihandan geçtiğini göstermektedir.
Pakistan’ın ekonomik kaygılarının yanı sıra Çin’in de CPEC başta olmak üzere Pakistan’da devam eden projelerinin geleceği açısından zaman zaman tedirginlik yaşaması kaçınılmazdır. Çinli işçilerin karşılaştığı güvenlik sorunlarının yıllardır devam ediyor olması ve terör eylemlerinin engellenemiyor olması, Çin’in dostluk ilişkileri yürüttüğü Pakistan’a karşı tutumunu değişmesine yol açabilir. Fakat bu durumun yakın zamanda Pakistan’daki önemli projelerin askıya alınması gibi ciddi bir karara sebebiyet vermeyeceğini söylemek mümkündür. Zira iki mühendisin hayatını kaybettiği saldırı sonrası Pakistan’ı ziyaret eden Başbakan Li, ziyareti sırasında güçlü stratejik işbirliğinin devam edeceğine vurgu yapmıştır.[5] Buradan yola çıkarak Çin’in halihazırda Pakistan’da çalışmakta olan vatandaşlarının güvenliğini sağlamak ve proje bölgelerinde güvenlik düzeyini artırmak için diplomatik baskıyı artırabileceği, Pakistan’ın da ikili ilişkilerin böyle bir dönemde sekteye uğramaması için Çin’in uyarısını dikkate alarak önlemleri artıracağı çıkarımlarına varılabilir.
Sonuç olarak Çin’in finansal, teknik ve istihbarat desteğine rağmen Pakistan’ın Çinli işçilerin güvenliğini sağlama noktasında attığı adımların yetersiz kalmasının Pakistan’da devam eden Kuşak ve Yol projelerinin akıbetini olumsuz yönde etkileyebileceği bir ihtimal olarak karşımıza çıkmaktadır. Pakistan’daki militan grupların bu projeleri desteklememelerinin ve iç karışıklık durumunun ikili ilişkilere olumsuz yansımaları olabilmektedir. Pakistan’ın bu olayların neticesinden duyduğu endişelere karşılık Çin, diplomatik ilişkilerini yalnızca güvenlik tehditlerini azaltmaya yardımcı olarak değil, aynı zamanda ekonomik teşviklerle de desteklemektedir. Dolayısıyla Pakistan, CPEC projelerinin ülke ekonomisine katkı sağlayacağını ve altyapı geliştirme hedeflerini hızlandıracağını düşündüğü için Çin’le güvenlik alanında işbirliğini artırmaya istekli davranmaktadır. Bu bağlamda Çin, Pakistan’ın ekonomisine katkıda bulunmak suretiyle Pakistan hükümetinin Çinli işçilerin korunması konusunda daha kararlı adımlar atmasını teşvik etmektedir.
[1] Hlongwa, L. (n.d.). Trapped in no man’s land: Chinese migrant workers along the belt and road initiative – conflict, justice, decolonization. Conflict Justice Decolonization. https://cjdproject.web.nycu.edu.tw/2023/01/23/trapped-in-no-mans-land-chinese-migrant-workers-along-the-belt-and-road-initiative/, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[2] Janjua, H. (2024, October 7). Pakistan: What is behind attacks on Chinese nationals? – DW – 10/07/2024. dw.com. https://www.dw.com/en/pakistan-what-is-behind-attacks-on-chinese-nationals/a-70425841, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[3] “Beijing calls for Pakistan to step up security after attacks on Chinese workers”, FT, (2024, October 15). https://www.ft.com/content/80618eb8-2de6-4be1-b660-7b8316482b6b, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[4] Aynı yer.
[5] Gul, A. (2024a, October 14). China’s premier Li begins Pakistan visit amid rare strains in relations. Voice of America. https://www-voanews-com.translate.goog/a/china-s-premier-li-begins-pakistan-visit-amid-rare-strains-in-relations-/7821554.html?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=zh-CN&_x_tr_hl=zh-CN&_x_tr_pto=sc, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
