2006 yılında Sırbistan’la ayrılmalarıyla bağımsız olan Karadağ, o tarihten beri Avrupa Birliği’ne (AB) üye olmaya ilgi duyan bir devlet olmuştur. Ülke, 2008 yılında resmi olarak üyelik başvurusunda bulunmuş, 2009 yılında vize serbestisinin ardınan 2010 yılında AB ile İstikrar ve Ortaklık Antlaşması çerçevesinde üyelik sürecine başlamış ve aday ülke haline gelmiştir. Bunu takiben 2012 yılında üyelik görüşmeleri başlamıştır.[1] 2024 yılı itibarıyla da ülkenin yegane amacı 2028 yılına kadar üyelik sürecini tamamlamaktır.[2]
Eylül 2024 itibarıyla Karadağ, aday ülkeler arasında müzakere fasıllarında kıstaslar açısından en büyük ilerlemeyi gösteren ülkedir. Ülke, 33 fasıldan sadece üç tanesini kapatabilmiş olsa da 23. ve 24. Müzakere fasıllarına belirtilen kıstaslarda önemli bir noktaya gelmiştir.[3] Bu durum ülkenin AB için Batı Balkanlar’da entegrasyon için en önemli umutlarından biri olmaktadır.
Son yıllarda ülkenin AB’ye katılım süreci politik irade eksikliği sebebiyle aksamıştır. Bu durgunluk yaklaşık üç yıl sürmüştür. Önemli yasaların geçmesi ve adalet sisteminde yapılması gereken önemli atamaların meclis çoğunluğu tarafından geçirilmesi gerekmesi önemli bir sorun yaratmıştır. Yine de Ekim 2023 tarihinde “Şimdi Avrupa (PES)” hareketiyle Karadağ Başbakanı olarak seçilen Milojko Spajic, Avrupa yanlısı hükümet oluşturarak ofise geldiğinden beri ülkede bir pozitif enerji ve momentum yaratmıştır. Bu tarihten sonra Karadağ Parlementosu adalet sisteminde gereken atamaları yapmış ve Europol gibi AB ajanslarıyla işbirliğini arttırarak organizasyonun ülke içindeki entegrasyonuna katkıda bulunmuştur. Bu süreç için Başbakan Spajic de kendi bakanlarının AB üyeliği yolunda bir hata yapma şansları olmadığının farkında olduklarını belirten açıklamalar yapmıştır.[4]
Nihai hedef, 2028 yılına kadar üyelik olsa da 2024 yılı boyunca hükümet geçici kriterler içeren hukukun üstünlüğü ve temel özgürlükler gibi kıstasları tamamlamaya yönelik kısa dönem hedeflere odaklanmıştır. Şu ana kadar genel olarak 23. ve 24. fasılların orta seviye kriterlerini karşılayan Podgorica, geçtiğimiz haziranda Brüksel’de düzenlenen 16. Hükümetlerarası Konderansı’nda AB yetkilileriyle birlikte artık AB ile üyelik görüşmelerinde son aşamaya geçtiklerini açıklamıştır. Söz konusu konferansta konuşan Spajic, Podgorica’nın buzları erittiğini belirtirken, AB Genişlemeden Sorumlu Görevlisi Oliver Varhelyi de gelişmeyi “tarihi” olarak yorumlamıştı.[5] Brüksel buna ek olarak Karadağ’ın adaletinin bağımsızlığını güçlendirmesi, organize suça ve yozlaşıya karşı durması yönünde adımlar almaya devam etmesi gerektiğini belirtmişti.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen, Karadağ’ın 2028 AB hedefleri için “iddialı ama ulaşılabilir” diye bahsetmişse de bazı kesimler bu hedefin aksine mütevazi olduğunu söylemektedir. Yakın zamanda Podgorica’da Karadağ Başbakanı Milojko Spajic ile toplantı düzenleyen Avrupa Komisyonu Başkanı, Karadağ’ın üyeliği konusunda istekli olduğunu yinelemişti. Spajic’in de vurguladığı üzere, ülkenin henüz kapatması gerektiği 26 fasıl bulunmaktadır. Yine de zamanla yumuşayan politik süreçler bu fasılların da kapanması için bir umut görevi görmektedir.[6]
Dünyanın birçok yerinden turist çeken Karadağ’a son zamanlarda artan turizmin sebebi, söz konusu AB sürecine de bağlanabilmektedir. Ülkeye vizesiz seyahat hakkı bulunan birçok ülkenin vatandaşı, AB üyesi olunca ülkeye girmek için zor ve kesin olmayan bir vize süreciyle karşı karşıya olacakları için şimdiden ülkeyi gezip görmek istemektedirler. Dolayısıyla zaten aralarındaki anlaşmaların varlığı bir yana Avrupa Birliği Entegrasyonu’nun Karadağ için turizmde de şimdiden etkili olduğu söylenebilmektedir.
Belçika Dışişleri Bakanı Hadja Lahbib de Karadağ’ın hukukun üstünlüğü kriterlerine erişmesinin ardından AB entegrasyonunun son aşamasına yaklaştığını belirtmiştir. Avrupa Birliği Dış Politika Sorumlusu Josep Borrel de yaptığı açıklamada Karadağ’ın üyelik sürecini sıcak karşıladığını ve ülkenin AB Ortak Dış ve Güvenlik Politikaları hizasında hareket etmesinin ne kadar değerli olduğundan bahsetmişti.[7]
Yetkililerin bu sözleri büyük önem taşımaktadır. Nihayetinde Karadağ, AB’nin uzun yıllardır üst derecede işbirliği içerisinde olduğu ve çoğu etnik ve politik gerginlikleri aşmaktan uzak bir bölgede yer almaktadır. Berlin Süreci’yle ileri taşınması hedeflenen Batı Balkan Entegrasyonu sayesinde bölge devletlerinin AB’yle olan ilişkileri gün geçtikçe gelişmektedir. Endüstri, turizm, ulaşım ve değişim gibi birçok alanda geliştirilen ilişkiler önemli bir noktaya ulaşmıştır. Bölgedeki ülkelerin ayrı ayrı üyelikleri veto sorunu sebebiyle kaygı uyandırsa da Karadağ bu noktada en nötral durumda olan ülkelerden biri olarak öne çıkmaktadır. Bosna Hersek’in üyeliğinin ardından Sırbistan’ın üyeliğinin Bosna tarafından veto edilebileceği ihtimali ve bu tür bir durumun bölgedeki diğer ülkeler için de geçerli oluşu, bölgenin tam entegrasyonu için günün sonunda büyük bir engel anlamına gelmektedir.
Bosna Hersek ve Arnavutluk’la arasındaki azınlıklar ve sınır konusu üzerine ufak tefek problemler, Sırbistan ile Kosova’nın tanınması üzerine yine ciddi problemlere yol açmayacak seviyedeki fikir ayrılıkları ve Hırvatistan’la çoğunlukla diplomatik kanallarla çözülen Adriyatik Denizi üzerindeki deniz sınırı sorunları olsa da Karadağ, bölgedeki diğer ülkelere nazaran daha sıcak ve tarafsız tavrı kendisini bu açıdan onlardan ayırmaktadır. Bu bağlamda Karadağ, AB’nin öngördüğü şekilde komşularıyla arasındaki sorunların çözümü açısından olumlu bir konumda olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla Karadağ, bölgede en çok umut veren ülke olarak görülmektedir.
[1] Kajosevic, Samir (2021), Balkan Insight, “Montenegro Targets 2025 to be Ready for EU Accession”, https://balkaninsight.com/2021/03/26/montenegro-targets-2025-to-be-ready-for-eu-accession/, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[2] European Economic and Social Committee, “The EU-Montenegro Joint Consultative Committee: Montenegro is advancing in the EU accession path”, https://www.eesc.europa.eu/en/news-media/press-releases/eu-montenegro-joint-consultative-committee-montenegro-advancing-eu-accession-path, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[3] Nic, Milan & Bechev, Dimitar (2024), German Council on Foreign Relations, “Montenegro’s EU Push: Imminent Opportunities and Challenges”, https://dgap.org/en/research/publications/montenegros-eu-push-imminent-opportunities-and-challenges, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[4] Baccini, Federico (2024), eunews, “From words to deeds. Montenegro has entered the final phase of EU accession negotiations”, https://www.eunews.it/en/2024/06/26/from-words-to-deeds-montenegro-has-entered-the-final-phase-of-eu-accession-negotiations/, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[5] RFE/RL’s Balkan Service, RadioFreeEurope Radio Liberty (2024), “Montenegro has “Broken The Ice” In EU Accession Talks, PM Says”, https://www.rferl.org/a/montenegro-eu-accession-negotiations-brussels-podgorica/33011296.html, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[6] Ozturk, Talha (2024), Anadolu Ajansı, “Montenegro could reach EU membership target in 2028: European Commission chief”, https://www.aa.com.tr/en/europe/montenegro-could-reach-eu-membership-target-in-2028-european-commission-chief/3375811, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
[7] Ozturk, Talha (2024), Anadolu Ajansı, “Montenegro ready to move to final stage of EU integration: Belgian foreign minister”, https://www.aa.com.tr/en/europe/montenegro-ready-to-move-to-final-stage-of-eu-integration-belgian-foreign-minister/3259028, (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
