Küresel rekabetinin Uzak Doğu ülkelerine kaymasıyla birlikte Sri Lanka, sahip olduğu stratejik konum itibariyle güç mücadelesinin sahnesi olmaya başlamıştır. Bu rekabet, en yoğun olarak Hindistan ve Çin arasında yaşanmaktadır. Uzak Doğu ülkelerinden Avrupa’ya uzanan deniz ticaret yollarının kesişim noktasında bulunan Sri Lanka’nın stratejik önemi giderek artmaktadır.
Sri Lanka yönetimi de bu küresel rekabetin dışarısında kalmak için yoğun çaba sarf etmektedir. Hatırlatmak gerekirse Sri Lanka, 2024 yılının başında Çin araştırma gemilerinin limanlarına yanaşmasına ya da münhasır ekonomik bölgesinde (MEB) faaliyet göstermesine izin vermeyeceğini bildirmiştir. Daha öncesine baktığımızda, örneğin 2022 yılında Çin’e ait “Yuan Wang 5” isimli askeri araştırma gemisinin Sri Lanka’yı ziyaret etmesinden sonra Hindistan-Çin ilişkileri kötüleşmeye başlamıştı. Hatta Yeni Delhi, Pekin’i “Tayvan Boğazı’nı askerileştirmekle” suçlamıştı. Bunun en önemli sebebi, Hindistan, Çin araştırma gemisinin Sri Lanka’ya gelmesini ulusal güvenliğine doğrudan bir tehdit olarak görmüş ve eleştirmişti.
Yeni Delhi, “güney denizlerindeki ulusal çıkarlarını tehdit ettiğini” belirttiği bu ziyareti engellemek için Sri Lanka’ya baskı yapmış, ancak yine de buna engel olamamıştır. O dönemde Sri Lanka’yı ziyaret eden Çin gemisi, uzay araştırmaları yapmak için büyük radar sistemleriyle donatılmıştır. Hindistan, Çin’in bu teknolojisinin “askeri üslerini izleme kapasitesine sahip olabileceğini” ileri sürmüştü. Çin ise bu geminin bilimsel araştırmalar yürüttüğünü vurgulamıştır. Kısacası Hindistan, Çin gemisinin kendi askeri üslerini izlediğinden şüphelenmiştir.
Hint Okyanusu’nda kendini çevrelenmiş hisseden Yeni Delhi, Hint-Pasifik’teki Çin’e karşı tedbir alma zorunluluğu hissetmiştir. Bu durum, Hindistan-Çin rekabetinin karadan denizlere doğru yayılmaya başladığının göstergesi olmuştur. Sri Lanka üzerinden artan gerginliğin arka planında Hindistan ve Çin arasındaki rekabet vardır. Tartışmalı Keşmir bölgesinde devam eden gerginlik nedeniyle bu rekabetin başka sektörlere ve bölgelere yayılma riski vardır.
Yeni Delhi’nin eleştirel söylemlerini azaltması ve tansiyonu düşürmesi için birçok gerekçesi vardır. Bunun en başında Çin’le yaşadığı sınır anlaşmazlıkları gelmektedir. Kısacası iki ülke arasında, toprak bütünlüğü ve egemenliğe saygı konusunda bir güvensizlik söz konusudur.
Çin’in bakış açısına göre; ikili ilişkilerde “kendini düzeltmesi” gereken taraf Hindistan’dır. Diğer yandan Hindistan, sınırda saldırgan davrananın Çin olduğunu iddia etmektedir. Sonuçta iki ülke arasında sınır meselesinden kaynaklanan bir güven sorunu vardır. Hindistan, genel anlamda Çin’e tepkisel yaklaşmaktadır. Yeni Delhi, Orta Asya ve Hint-Pasifik’te Pekin’le hiçbir şekilde işbirliğine yanaşmamaktadır. Örneğin iki ülke, Hint Okyanusu’ndan Batı’ya uzanan deniz ekonomi koridorlarında birbirlerine rakip projeler geliştirmişlerdir. Çin, Kuşak-Yol Projesi’nin deniz ayağını oluşturan Mavi Ekonomi Koridoru’na ortaya atarken; Hindistan, Batı’yla birlikte IMEC projesini geliştirmeye odaklanmıştır.
Denizlerdeki ekonomik rekabetin merkezinde, stratejik bir durak-ikmal noktası olan Sri Lanka yer almaktadır. Bu ülkedeki siyasi ve ekonomik rekabetin giderek askeri boyutlara evrilmesi sonucunda Hindistan, denizlerde Çin’e açıktan cephe almaya başlamıştır.
Hindistan, Çin’e yakın bölgelerde askeri faaliyetlerde bulunarak Pekin’i kışkırtmak-provoke etmek istememektedir. Genel itibariyle Hindistan, sadece yakın denizlerde, yani Hint Okyanusu’ndaki tatbikatlarda ve uzak denizlerde, Pasifik ya da Okyanusya’daki manevralarda yer almaya özen göstermektedir. Bunun yanı sıra Çin, Hindistan’ı kendi yakın denizlerine çağırmak istememektedir. Diğer taraftan Çin, Hindistan’ın yakın denizlerine araştırma gemisi gönderebilmektedir. Bu, Çin’in Hindistan’la olan gerginliğini Hint-Pasifik’e taşımasına sebebiyet verebilir. Bu noktadan sonra eğer Hindistan, Çin’in yakın denizlerindeki meselelere daha fazla müdahil olmaya başlarsa, örneğin Tayvan Boğazı ve çevresinde faaliyet göstermeye başlarsa, iki ülkenin sınırda yaşadıkları çatışmanın denizlere taşınma ihtimali yüksektir.
Sri Lanka’nın Çin araştırma gemisinin gelmesine ilk aşamada bir çekince koyması oldukça doğaldır. Çünkü Hindistan’ın Sri Lanka üzerindeki baskıları devam etmektedir. Sri Lanka’nın Hindistan’ın etkisinde kalarak Çin’e karşı tavır alması, bölgesel tansiyonu daha da tırmandırabilir. Bu durum, aynı zamanda Batı’nın Sri Lanka’daki kontrolü ele geçirmeye başladığının göstergesi olabilir. Batı’nın Hint-Pasifik’teki artan etkisinden ciddi manada rahatsız olan Çin’in yakın gelecekte komşu devletlerle bağlantılarını güçlendireceği tahmin edilmektedir. Hindistan’ın buna cevap olarak denizlerde Çin’le daha fazla rekabet edeceği söylenebilir.
