Güney Asya bölgesi ve özellikle Hint Okyanusu, Hindistan’ın jeopolitiğinde her zaman özel bir yere sahip olmuştur. Çünkü Hindistan, geleneksel olarak bu bölgeyi kendi etki alanı olarak görmüştür. Bölgenin tarihi ve Hindistan’ın şu anki etkinliği, buna katkı sağlamaktadır. Hint Okyanusu, Hindistan için çeşitli nedenlerle kritiktir. Dünya jeopolitiğinin merkezinde olmayan Hint Okyanusu, son yıllarda giderek artan bir rol üstlenmiştir. Stratejik önemi, son yıllarda yaklaşık olarak konteyner taşımacılığının %50’sinin ve petrol ürünü sevkiyatlarının %80’inin bu yolu kullanması nedeniyle artmıştır. Hindistan, bu bölgedeki etkisini güçlendirmeye büyük önem vermektedir.
Maldivler, Hint Okyanusu’nun bir parçası olarak coğrafi konumu bakımından elverişli bir konumda bulunmaktadır. Bu adalar üzerinde kontrol sağlamak, Okyanus’un büyük bir kısmını kontrol etmek anlamına gelir. Bu nedenle adalar, Hindistan için büyük jeopolitik öneme sahiptir. Uzun bir süre boyunca Maldivler, Hindistan’la yakın ilişkilere sahipti ve Hindistan, Maldivler üzerindeki etkisini artırmaya çalıştı. Hindistan ve Maldivler, özellikle savunma ve güvenlik alanında yakın bir stratejik ortaklığa sahiptir. İki ülke, bölgedeki ortak zorluklara karşı mücadele etmek için terörle mücadele, deniz güvenliği ve istihbarat paylaşımı gibi konularda uzun süredir işbirliği yapmaktadır.
Hindistan, Maldivler’in ana ekonomik ortağı olarak finansal yardım, hibe ve kalkınma yardımı sağlamaktadır. Hindistan’ın Maldivler’deki projeleri, altyapı geliştirme, sağlık, eğitim ve kapasite artırma gibi alanları kapsar. Hem Hindistan hem de Maldivler, Hint Okyanusu’nda işbirliği ve güvenliğe odaklanmış bölgesel forumlarda ve organizasyonlarda aktif olarak yer almaktadır. Bu da Hint Okyanusu Kenarındaki Ülkeler Birliği (IORA) ve Hint Okyanusu Deniz Sempozyumu (IONS) gibi örnekleri içermektedir.
Yukarıda bahsedilen faktörler nedeniyle Hint Okyanusu ve özellikle Maldivler, sadece Hindistan için değil, Çin’in “Kuşak ve Yol Girişimi” bağlamında da dikkate değerdir. Bu, Çin’in zenginliğini ve endüstriyel “know-how” teknolojisini kullanarak ülkeleri ve şirketleri Pekin’in etki alanına çekerek, rakiplerini (Hindistan dahil) zayıflatmak ve hakim ekonomik bir pozisyon elde etmek amacıyla küresel bir altyapı geliştirme stratejisidir. Bu bağlamda, Hindistan’ın “Güney-Kuzey Girişimi”ni başarıyla uygulamamış olması gerçeği de göz önüne alındığında, Çin’in bu bölgedeki etkileşimini anlamak önemlidir. Ekonomik zorluklar, ortaklar arasındaki karşılıklı anlayış sorunları ve Batı tarafından İran ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle Hindistan, Güney Asya bölgesinde yeni bir strateji geliştirmektedir. Hindistan’ın jeopolitik açıdan bu yöndeki ana odağında Hint Okyanusu ve özellikle Maldivler yer almaktadır.
Pekin’in etkisini artırması ekonomik kazançlarının yanı sıra Hindistan’la olan rekabet bağlamında önemlidir. Bu faktörler, Maldivler’le ilgili son gelişmeleri açıklamaktadır. Çin ve Maldivler, iki ülke arasında kapsamlı bir stratejik ortaklık inşa etmek amacıyla bir eylem planı belgesi imzalamıştır. Ayrıca, “Kuşak ve Yol Girişimi”nin ortak inşası, felaket yönetimi, ekonomik ve teknolojik işbirliği, “mavi, dijital, yeşil ekonomi”, altyapı geliştirmesi gibi alanlarda ikili işbirliği konularında bir dizi anlaşma imzalanmıştır. Maldivler’de bir Çin askeri üssü kurulması olasılığı da dikkate alınmalıdır. Ayrıca, Maldivler’in devlet başkanı, Çin’in Maldivlere 920 milyon yuanlık ücretsiz yardım sağlayacağını belirtmiştir. Bu fonlar, yolların yeniden inşası için kullanılacaktır. Ayrıca, Çin ile Maldivler arasında imzalanan ek anlaşmalar arasında, 30.000 adet sosyal konut birimi inşa etmeye yönelik anlaşmalar da dahil olmak üzere ek protokoller olduğu da vurgulamalıdır.
Aynı zamanda Hindistan’ın Maldivler’le olan ilişkilerinin kötüleştiği gözlemlenmektedir. Maldivler Devlet Başkanı Muizzou’nun Pekin ziyareti sonrasında, sağlık ve tıbbi hizmetler konusundaki bağımlılığını Hindistan’a karşı azaltacağını ifade ettiği görülmektedir. Ayrıca, devlet başkanının resmi web sitesinde, hükümetin pirinç, şeker ve un gibi temel gıda maddelerini ithal etme konusundaki bağımlılığını sona erdireceği ve belirli bir ülkeye olan bağımlılığı sona ereceği ifade edilmektedir. Maldivler bakan yardımcısının, Hindistan Başbakanı Narendra Modi hakkında hakaret içeren bir açıklama yapmasıyla başlayan siyasi skandal da hatırlanabilir. Maldivler’deki bakanın istifasına ve Maldivler hükümetinin açıklamalarına rağmen skandal internet üzerinde yayılmış ve bu durum her iki ülkenin halkları ve siyasi elitleri arasında gerilime neden olmuştur. Yukarıdaki gerçekler, iki ülke arasındaki ilişkinin zorlu bir dönemden geçtiğini ve Hindistan’ın Maldivler üzerindeki etkisinin azaldığını göstermektedir.
Özetle Çin’in Maldivler’deki konumunu güçlendirmesi ve Maldivler’in Hindistan’ın etki alanından çekilme girişimi, Hint Okyanusu bölgesinin Pekin ve Yeni Delhi için ne kadar önemli olduğunu ve aralarındaki rekabetin sadece arttığını göstermektedir. Çin, özellikle Pakistan ve Sri Lanka’da, “İnci Dizisi” stratejisi adı verilen plan çerçevesinde Hint Okyanusu boyunca limanlarda varlık kurmuştur. Hindistan ise Maldivler ve Seyşeller’e yakın, uzak sularda dahi faaliyet gösterebilmek adına deniz kabiliyetlerini güçlendirmiş ve bu duruma yanıt vermiştir. Yukarıdaki faktörlere dayanarak Hint Okyanusu’ndaki etkisini bırakmaya hazır olmayan Hindistan’ın, jeopolitik önemi artan bir bölgede, bu etkiyi sürdürmeye kararlı olduğu sonucuna varılabilir. Maldivler, stratejik öneme sahip bir ülke olarak hem Hindistan hem de Çin gibi büyük dış aktörlerin dikkatini çekecektir.
[1] “A game of risk: the Indian Ocean’s most strategically important ports”, Ship Technology, https://www.ship-technology.com/features/a-game-of-risk-the-indian-oceans-most-strategically-important-ports/, (Erişim Tarihi: 05.09.2019).
[2] “International North–South Transport Corridor (INSTC)”, ClearIAS, https://www.clearias.com/international-north-south-transport-corridor-instc/, (Erişim Tarihi: 19.11.2023).
[3] “Maldives upgrades ties with China amid pivot from India”, DAWN, https://www.dawn.com/news/1804771/maldives-upgrades-ties-with-china-amid-pivot-from-india, (Erişim Tarihi: 10.01.2024).
[4] “Shifting Sands: Chinese Military Bases in the Maldives”, LankaNews, https://www.lankaenews.com/news/3612/en, (Erişim Tarihi: 28.12.2023).
[5] “China to provide 920 million Chinese yuan in free aid, states the President”, The President’s Office Republic of Maldives, https://presidency.gov.mv/Press/Article/29641, (Erişim Tarihi: 13.01.2024).
[6] “The President Announces China-Maldives Agreements for Agricultural Expansion and Food Security Enhancement”, The President’s Office Republic of Maldives, https://presidency.gov.mv/Press/Article/29644 (Erişim Tarihi: 13.01.2024).
