Kuşak ve Yol Girişimi (KYG), Çin tarafından öncülük edilen bir küresel altyapı ve ekonomik entegrasyon girişimidir. Bu proje, Asya, Avrupa ve Afrika’yı içine alan geniş bir coğrafyada ticaret, ulaşım ve enerji altyapısını güçlendirmeyi hedeflemektedir. Ayrıca, Çin’in küresel ekonomideki rolünü artırmayı amaçlayan bu proje, bölgesel işbirliğini teşvik ederek ülkeler arasında stratejik bir entegrasyonu desteklemektedir.
Buradan hareketle Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM), Kuşak ve Yol Girişimi’nin ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel ve çevresel boyutlarını değerlendirmek üzere Pencab Üniversitesi’nden Prof. Dr. Rehana Saeed Hashmi’den almış olduğu görüşleri dikkatlerinize sunmaktadır.
1. Çin’in KYG’yi başlatmasından bu yana projenin Pakistan’ın ekonomik ve siyasi durumu üzerindeki etkisi ne olmuştur? KYG’nin sadece ekonomik bir boyutu mu var, yoksa kültürel ve sosyal etkileri de var mı?
KYG çatısı altındaki amiral gemisi projesi Çin-Pakistan Ekonomi Koridoru’nun (CPEC) Pakistan’da oyunun kurallarını değiştireceği varsayılmıştır. Çin, Gvadar Limanı’nın geliştirilmesi, enerji projeleri, karayolları ve demiryolları gibi çeşitli altyapı projelerine önemli ölçüde yatırım yapmıştır. Bu tür projeler Pakistan’ın bağlanabilirliğini geliştirmiş ve ticaret köklerinin önemini arttırmıştır.
İlk aşamada tamamlanan enerji projeleri arasında Sahiwal Kömür Yakıtlı Enerji Projesi, Port Qasim Enerji Projesi (Karachi) ve Kömür Enerji Projesi (Hub, Belucistan) yer almaktadır. Bu projeler, Pakistan’ın enerji ihtiyacına katkı sağlamaktadır. Bu projeler aynı zamanda ilgili endüstrilerde ve doğrudan altyapı inşası ve bakımında istihdam yaratmıştır. Kuşkusuz malların hareketi için etkili kanallar, gelişmiş bağlantı ve altyapı sunarak Pakistan potansiyel olarak ticareti artırabilir.
Uluslararası cephede ise stratejik bağlarını güçlendirmiştir. Çin, Pakistan’ın hem bölgesel hem de uluslararası düzeyde önemli bir stratejik müttefiki haline gelmiştir. Pakistan ve Çin’in uzun yıllara dayanan dostlukları vardır. Çin, çok kritik ekonomik kriz dönemlerinde Pakistan’a yardım etmiştir. Pakistan’daki KYG, Çin’in Güney Asya bölgesi ve Hint Okyanusu’ndaki nüfuzunun artmasına yardımcı olmuştur.
KYG, öncelikle altyapı geliştirme, ticaret ve yatırıma odaklanan ekonomik bir proje olarak çerçevelense de önemli kültürel ve sosyal boyutları da kapsamaktadır. Genellikle daha fazla vurgulanması gereken bu boyutlar, KYG’nin tüm kapsamını ve etkisini anlamanın ayrılmaz bir parçasıdır. KYG’nin kültürel sonuçları arasında Pakistan ve Çin arasında kültürel bir alışveriş ve Pakistan’da Çin dili ve kültürüne artan bir ilgi yer almaktadır. Pakistan’ın neredeyse tüm devlet üniversitelerinde kurulan Konfüçyüs Enstitüleri, öğrencilerin Çin kültürünü ve dilini anlamalarına yardımcı olarak birbirlerine karşı daha sevecen olmalarını sağlamaktadır. Bu aynı zamanda Çin’in yumuşak güç olarak etkisini arttırmak ve kültür turizmini geliştirmek için de bir kaynaktır.
KYG’nin hem somut hem de soyut boyutları vardır. Somut boyutların etkisi, yavaş yavaş ortaya çıkan ve uzun süreli ayak izlerine sahip olan soyut boyutlara kıyasla çok daha kısa sürede görülebilir.
Sosyokültürel peyzajda, soyut bir unsur olarak etkileri vardır, ancak büyümesi çok zaman alan bir tohum görevi görür; zaman geçtikçe kökleri güçlenir ve etkilerin görünürlüğü uzun süreli olarak görülebilir.
2. Çin’in bu projedeki liderlik rolünü ve diğer ülkelerle işbirliğini nasıl ele aldığı hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu ilişkilerin uluslararası diplomasi üzerindeki etkisi nedir?
Çin, KYG ile stratejik bir vizyon ortaya koymuş ve kendisini altyapı yatırımları ve ekonomik kalkınma alanlarında küresel lider olarak konumlandırmıştır. Bu girişim, Çin’in bölgesel bir güçten küresel bir süper güce dönüşme hedefiyle de uyumludur. Dahası KYG aracılığıyla Çin, ekonomik nüfuzunu Asya, Afrika, Avrupa ve ötesine genişletmiştir. Bu genişleme sadece altyapı yoluyla değil aynı zamanda ticaret, yatırım ve finansal anlaşmalar yoluyla da gerçekleşmektedir.
Son olarak Çin’in KYG’si ekonomik olduğu kadar diplomatik bir girişimdir. Çin, bu projeyi ikili ve çok taraflı ilişkileri güçlendirmek için kullanmış ve genellikle belirli bölgelerde diğer güçlerin bıraktığı boşluğu doldurmuştur.
KYG, Çin’in Küresel Kalkınma Girişimi (GDI) vizyonunun bir parçasıdır ve şu anda Küresel Güvenlik Girişimi (GSI) paradigmasını takip etmektedir. Çin, barış içinde bir arada yaşama ilkesi temelinde GSI’sini projelendirmektedir. Çin ilkelerine göre güvenlik, kalkınmanın ilk koşuludur. Bu temelde Çin, “kalkınma yoluyla barış” sloganını yükseltmiş ve devletlerin toprak egemenliğini göz önünde bulundurarak sürdürülebilir kalkınma sağlama iddiasında bulunmuştur. Çin’in yaklaşımı, küresel güç dinamiklerini değiştirmekte ve mevcut Batı egemenliğindeki dünya düzenine meydan okumaktadır. Çin’i, özellikle Batılı güçler veya uluslararası finans kuruluşları tarafından ihmal edildiğini düşünen ülkelerde alternatif bir yatırım ve kalkınma kaynağı olarak konumlandırıyor.
Çin’in BRI, GDI ve GSI yoluyla nüfuzunu genişletmesi, başta ABD ve müttefikleri olmak üzere önemli güçlerle gerilimlere yol açmıştır. Bu ülkeler, KYG’yi Çin’in askeri ve siyasi erişimini genişletmek için stratejik bir araç olarak görmektedir. Çin’in altyapı geliştirme ve yatırım yaklaşımı, mevcut küresel standartlara ve uygulamalara potansiyel olarak meydan okuyan yeni emsaller oluşturmaktadır. KYG, kültürel ve insanlar arası bağlar kurarak Çin’in yumuşak gücünü arttırmaktadır. Bu yönüyle de uluslararası kamuoyunu ve diplomatik ilişkileri inceden inceye etkilemektedir. Çin’in KYG’yi ele alışı ve GSI’yi duyurması, dünya sahnesinde artan özgüvenini yansıtmaktadır. Bu girişim uluslararası diplomasiyi derinden etkilemiş, küresel güç dinamiklerini yeniden şekillendirmiş, Çin ve katılımcı devletler için fırsatlar ve zorluklar doğurmuştur.
3. Kültürel açıdan, Çin’in kültürel diplomasisindeki değişiklikleri ve bu projenin diğer ülkelerle kültürel etkileşim ve değişim üzerindeki etkisini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Çin’in kültürel diplomasisi, özellikle de KYG bağlamında küresel etkisini ve yumuşak gücünü artırmaya yönelik stratejik ve çok yönlü bir yaklaşımı yansıtmaktadır. Aynı zamanda esasen ekonomik bir girişim olan KYG, Çin ile katılımcı ülkeler arasında daha derin kültürel etkileşim ve değişimleri kolaylaştıran önemli kültürel boyutlara sahiptir.
Çin, KYG kapsamında Konfüçyüs Enstitüleri kurmak ve KYG ülkelerinde toplumlarla etkileşim kurmak için çeşitli kültürel etkinliklere ve sergilere sponsor olmak da dahil olmak üzere diplomatik çabalarını önemli ölçüde artırmıştır. Ayrıca Çin, medya ve eğlenceyi kültürel diplomasi için mükemmel bir araç olarak kullanmıştır. Buna Çin’in kültürel anlatılarını bu ülkelerde yaymak için Çin filmlerinin ve dizilerinin KYG ülkelerinde tanıtılması ve teşvik edilmesi de dâhildir. Ayrıca KYG ülkelerinden Çin’e gelen öğrenciler için eğitim değişimindeki artış da Çin’in kültürel diplomasisinde büyük bir adımdır. Son olarak Çin, KYG’nin temel taşı olarak halka özgü bir bağ kurmayı da vurgulamıştır ve bu yaklaşım turizm, akademik değişimler ve iş etkileşimleri yoluyla kurulan derin bir bağı teşvik etmektedir. Bu da derin bir karşılıklı anlayışın geliştirilmesine yol açmaktadır.
Bu proje ülkeler arasındaki kültürel etkileşimi ve değişimi derinden etkilemiştir. KYG kapsamındaki kültürel değişimler, farklı kültürlerin karşılıklı olarak anlaşılmasını ve takdir edilmesini artırabilir. KYG ülkelerindeki insanların Çin hakkında siyasi ve ekonomik anlatının ötesinde daha incelikli bir bakış açısı kazanmalarını sağlar. Bu kültürel etkileşimler sayesinde Çin yumuşak gücünü artırabilir. Çin, kültürünü, tarihini ve modern başarılarını sergileyerek uluslararası imajını şekillendirmeye ve küresel kültürel eğilimleri etkilemeye çalışmaktadır. KYG aynı zamanda hem Çin içinde hem de ortak ülkelerde kültürel mirasın korunması ve tanıtılmasıyla ilgili projeleri de içermektedir. Bu, kültürel korumaya katkıda bulunur ve yeni İpek Yolu boyunca ortak bir miras duygusunu teşvik eder. Baskın kültürel etkilerin yerel kültürleri gölgede bıraktığı kültürel homojenleşme konusunda bir endişe vardır. Bu, Çin’in KYG ülkelerindeki artan kültürel varlığının karmaşık bir yönüdür. Etkileşim aynı zamanda Çin kültürünün unsurlarının yerel kültürlerle bütünleştiği ve potansiyel olarak yeni kültürel ifadelere ve yeniliklere yol açan kültürel adaptasyon ve füzyona da yol açabilir.
