Fosil yakıtlar açısından zengin bir ülke olan Azerbaycan, Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı’nın 29. oturumuna (COP29) başarıyla ev sahipliği yapmak için hazırlıklarını sürdürmektedir. Dünya, iklim değişikliğiyle mücadele etmeye odaklanırken COP29, küresel işbirliği, politika oluşturma ve finansal taahhütler için kritik bir platform sunmaktadır. Bu yazıda, COP29’un önemini, Azerbaycan’ın hazırlıklarını ve bu önemli etkinlikle ilgili finansal hedefleri ele alınmaktadır.
İklim değişikliği, gezegenimiz için benzeri görülmemiş zorluklar oluşturmaktadır. Artan sıcaklıklar, aşırı hava olayları ve ekolojik bozulmalar, ekosistemleri, geçim kaynaklarını ve insan refahını tehdit etmektedir. COP29, ulusların bu zorlukları toplu olarak ele alması ve sürdürülebilir bir yol haritası belirlemesi için bir fırsat sunmaktadır. COP29’un merkezinde iklim finansmanı sorunu yer almaktadır. Gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelerdeki iklimle ilgili faaliyetleri desteklemek amacıyla yıllık 100 milyar dolarlık iklim finansmanı sağlamayı taahhüt etmiştir. 2015 Paris Anlaşması, bu taahhüdü 2020-2025 dönemi için yeniden teyit etmiştir. Ancak, bu hedefe ulaşmak karmaşık bir yoldan geçmektedir ve artık tartışmalar, 2025 sonrasındaki yeni finansal hedeflerin belirlenmesine odaklanmaktadır.
Azerbaycan’ın COP29’a ev sahipliği yapacak ülke olarak seçilmesi, Bakü’nün uluslararası iklim diplomasisindeki artan önemini vurgulamaktadır. Önemli fosil yakıt rezervlerine sahip bir ülke olan Azerbaycan, kendi karbon ayak izini azaltma ve küresel iklim eylemini kolaylaştırma konusunda iki yönlü bir sorumlulukla karşı karşıyadır.[i] COP29’a ev sahipliği yapmak, Azerbaycan’a iklim eylemine olan bağlılığını sergilemek için benzeri görülmemiş bir fırsat sunmaktadır.
Bakü’deki konferans, ülkenin iklim politikalarını, uyum stratejilerini ve sürdürülebilir kalkınma girişimlerini göstermesine olanak tanımaktadır. Bu şekilde Azerbaycan, iklim sorunlarına çözüm bulma konusunda bölgesel bir lider olarak kendini konumlandırabilecektir.[ii] 100 milyar dolarlık yıllık iklim finansmanı hedefi ise odak noktası olmaya devam etmektedir. Gelişmekte olan ülkeler, bu miktarın gerçek ihtiyaçların altında kaldığını savunarak daha büyük bir taahhütte bulunulmasını (1.1 trilyon dolardan 1.3 trilyon dolara kadar) istemektedirler. Ancak gelişmiş ülkeler mevcut seviyenin korunması veya bu seviyenin mütevazı bir şekilde arttırılmasını gerektiğini vurgulamaktadırlar. Bu farkın kapatılması ise yapıcı temaslar ve etkili işbirliği gerektirmektedir.
Finansman kaynaklarının nasıl sağlanacağı meselesi ise tartışmalı bir konu olmaya devam etmektedir. Gelişmiş ülkeler finansman noktasında önemli katkılar sağlarken, Çin gibi petrol zengini ülkelerin daha aktif bir rol oynaması yönünde artan bir baskı bulunmaktadır. Tarihsel sorumluluklar ile mevcut kapasite arasında bir denge kurmak, adil bir iklim finansmanı için esas niteliğindedir. Avrupa Birliği (AB), katılımcı ülkelerin, Paris Anlaşması’nın hedefi olan, küresel ısınmayı endüstriyel çağ öncesi seviyenin en fazla 2°C üstüne çıkması ile sınırlamak için ulusal olarak belirlenmiş katkılarını (NDC’ler) artırmalarını beklemektedir. Bu, daha iddialı emisyon azaltma hedeflerini, uyum önlemlerini ve düşük karbon ekonomisine geçiş stratejilerini içermektedir.
AB, iklim finansmanı akışları konusunda şeffaf raporlama vurgusu yapmaktadır. Ülkelerden finansmanın kaynakları, kullanım ve etki hakkında net bilgi sunmalarını beklemektedir. Gelişmekte olan ülkelere finansal destek sağlamak kritik öneme sahiptir ve AB, COP29 sırasında iklim finansmanı mekanizmaları üzerine kapsamlı tartışmaları teşvik etmektedir.
AB, iklim değişikliğinin ortak bir sorun olduğunu kabul ederek ülkeler arasında işbirliğinin güçlendirilmesini ummaktadır. Aynı zamanda, teknoloji transferi, kapasite geliştirme ve bilgi paylaşımı konularında diyalogu teşvik ederek küresel iklim eylemini hızlandırmayı ve doğa temelli çözümlerin iklim stratejilerine entegre edilmesini savunmaktadır. Ormanları, sulak alanları ve biyolojik çeşitliliği korumak, dayanıklılığı artırabilir ve iklim değişikliği etkilerini azaltabilecektir. COP29 tartışmaları, iklim hedefleri ile doğa koruma çabaları arasındaki sinerjileri ortaya çıkaracaktır.
AB, özellikle de savunmasız toplumlar için uyum önlemleri konusunda kapsamlı tartışmalar yapılmasını beklemektedir. İklim etkileri nedeniyle yaşanan kayıp ve zararın ele alınması kritik öneme sahiptir ve COP29, bu durumdan en çok etkilenenlerin faydalanacağı çözümleri önceliklendirecektir. İklim değişikliğinden genellikle en çok etkilenen ülkeler olan gelişmekte olan ülkeler, COP29’da önemli bir rol oynamaktadır. Bu ülkelerin katılımı ve daha büyük finansal destek talepleri, iklim eyleminde adaletin önemini vurgulamaktadır. Bu ülkeler, genellikle sınırlı kaynaklar ve altyapı nedeniyle iklim politikalarını uygulama noktasında önemli zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır. COP29, bu ülkelerin ihtiyaçlarını dile getirmeleri ve gelişmiş ülkelerden daha iyi finansal ve teknik destek için müzakerelerde bulunmaları için bir platform sağlamaktadır.
Teknolojik inovasyon, iklim hedeflerine ulaşmak için hayati öneme sahiptir. COP29 çerçevesinde temiz teknolojilerin gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere transferi üzerine tartışmalar yapılması muhtemeldir. Bu, yenilenebilir enerji teknolojilerini, enerji verimliliği iyileştirmelerini ve emisyonları azaltan gelişmiş tarım uygulamalarını içermektedir. Bu transferi kolaylaştırmak, fikri mülkiyet haklarını ele almayı ve gelişmekte olan ülkelerin bu teknolojileri uygulama ve sürdürme kapasitesine sahip olmasını sağlamayı gerektirir.
COP29’a ev sahipliği yaparak Azerbaycan, iklim konularında bölgesel işbirliğini teşvik etme fırsatına sahiptir. Ülke, Kafkasya ve Orta Asya bölgelerindeki ortak çevresel zorlukları ele alan girişimlere öncülük edebilecek bir konumdadır. Bu, su yönetimi, yenilenebilir enerji geliştirme ve sürdürülebilir tarım üzerine ortak projeleri içerebilir. Bölgesel işbirliği, iklim eylemlerinin etkisini artırabilir ve stratejilerin yerel koşullara uygun olmasını sağlayabilir.
Kamusal katılım, iklim politikalarının başarısı için kritik öneme sahiptir. Azerbaycan, COP29’u iklim değişikliği ve sürdürülebilir uygulamaların önemi konusunda vatandaşları bilgilendirmek için bir fırsat olarak kullanabilir. Eğitimsel kampanyalar, kamu tartışmaları ve topluluk girişimleri, çevre konusunda bir sorumluluk bilinci kazanılmasını teşvik edebilir. Kamuoyunun katılımı, iklim eylemlerinin desteklenmesini ve taban düzeyinde sürdürülebilirliğini sağlar.
COP29, küresel iklim değişikliğiyle mücadele çabaları için kritik bir dönüm noktasıdır. Azerbaycan bu önemli etkinliğe ev sahipliği yapmaya hazırlanırken, fosil yakıt kaynakları ile sürdürülebilirliğe olan bağlılığını dengelemesi gerekmektedir. Liderlik göstererek, bölgesel işbirliğini teşvik ederek ve gerekli tartışmalara katılarak Azerbaycan, COP29’un başarıya ulaşmasına önemli katkılarda bulunabilir. Dünya, iklim krizine insanlığın ortak yanıtını şekillendirecek kararları ve eylemleri beklemektedir. COP29, sadece iddialı iklim hedefleri belirlemek için bir platform sağlamakla kalmamaktadır, aynı zamanda finansal taahhütlerin, teknolojik yeniliklerin ve gelişen ülkeler için adil desteğin önemini vurgular. COP29’un sonuçları, küresel iklim politikası ve gezegenimizin geleceği üzerinde kalıcı etkiler yaratacaktır.
[i] “The National: Азербайджан готовится принять COP29. (n.d.). Информационное Агентство Репорт”, Report, https://report.az/ru/cop29/the-national-azerbajdzhan-gotovitsya-prinyat-cop29//, (Erişim Tarihi: 02.08.2024).
[ii] “Azərbaycanda keçiriləcək COP29 nədir, xərcini kim çəkəcək, kimlər gələcək? 10 suala cavabda”, BBC News, https://www.bbc.com/azeri/articles/cpr3vgv5r95o, (Erişim Tarihi: 02.08.2024).
