Yaklaşık 470.000 nüfusa sahip olan Transdinyester, Dinyester Nehri’nin doğu kıyısı ile Moldova’nın Ukrayna sınırı arasında yer alan ince bir toprak şerididir. Resmi adı “Pridnestrovya Moldova Cumhuriyeti” olan devletin kendi para birimi ve bayrağı bulunmaktadır. Resmi olarak tanınmayan Transdinyester, Moldova Cumhuriyeti’nin her kademesindeki milletvekillerinden oluşan kongresinde 28 Şubat 2024 tarihinde kabul edilen kararla, Moldova yönetiminin uyguladığı ekonomik abluka nedeniyle Rusya’ya başvurarak yardım talebinde bulunmuştur.
Kongrede kabul edilen kararda şöyle denmiştir:[1]
“Transdinyester, Moldova Cumhuriyeti topraklarında 220 binden fazla Rusya vatandaşının daimi olarak yaşadığı ve Rusya’nın Dinyester’deki barışı tesis etme konusundaki benzersiz olumlu deneyiminin yanı sıra müzakere sürecindeki garantör ve arabulucu statüsü dikkate alınarak Moldova’nın baskısının arttığı koşullarda Transdinyester’in korunmasına yönelik önlemlerin hayata geçirilmesi talebiyle Rusya Federasyon Konseyi ve Devlet Duması’na yönelik başvurunun kabul edilmesine karar verilmiştir.”
Belgede Transdinyester Moldova Cumhuriyeti’nin ekonomik, sosyal, insani, askeri ve siyasi alanlarda eşi görülmemiş baskı ve tehditlere maruz kaldığı vurgulanmıştır. Transdinyester Moldova Cumhuriyeti lideri Vadim Krasnoselskiy, vatandaşlarını korkutmaya ve seslerini kısmaya çalışanlar olduğunu belirterek bölgedeki durum hakkındaki gerçeklerin dünyaya anlatılmasının istenmediğini söylemiştir.
Kongrede konuşan Krasnoselskiy, şu ifadelerde bulunmuştur:[2]
“Nasıl bir histeri olduğuna dikkat edin. Blog yazarlarının, bazı sözde medya kuruluşlarının amacı kongreyi dağıtmak, korkutmak, susturmak. Transdinyester sakinlerinin sesi duyulmalı. Özgürlüğümüzden, haklarımızdan bahsetmeliyiz. Histeriyi tırmandıran herkes Transdinyester’de barışa karşı. Konuşmaktan çekinmeyin. Kimsenin ağzımızı kapatma hakkı yok. Sesimizi duyurmak bizim hakkımız!”
Aynı gün Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada şu ifadelere yer verilmiştir:[3]
“Transdinyester sakinlerinin, yurttaşlarımızın çıkarlarının korunması önceliklerimizden biridir. Tüm talepler her zaman Rusya’nın ilgili departmanları tarafından dikkatle değerlendirilmektedir.”
Bu gelişmeler Avrupa Birliği (AB) içerisinde de sansasyon yaratmıştır. Transdinyester’in açıklamasının ertesi gününde Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in Sözcüsü Peter Stano, birliğin Transdinyester’deki durumu yakından takip ettiğini ve Moldovalı yetkililerle yakın temaslarını sürdürdüğünü söylemiştir. Ayrıca Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da Paris’in önümüzdeki aylarda Kişinev’de daimi savunma misyonu açacağını duyurmuştur. Başkent Paris’te Moldova Cumhurbaşkanı Maia Sandu’yla düzenlediği ortak basın toplantısında konuşan Macron, şu ifadeleri kullanmıştır:[4]
“Önümüzdeki aylarda Kişinev’de daimi savunma misyonunun açılması, silahlı kuvvetlerimizin eğitimi, talimi ve birlikte çalışabilirliği açısından işbirliğimizi güçlendirmek için daha etkin çalışmamıza da olanak tanıyacak… Ülkenizin egemenlik ve güvenliğini güçlendirmeye yönelik bu kolektif çabaya iki taraflı olarak katkıda bulunacağız. Savunma bakanlarımızın şimdi imzalayacağı ve işbirliğimizi güçlendirmeye yönelik bir çerçeve oluşturacak güvenlik anlaşmasının anlamı budur.”
2006 yılında Transdinyester’de yapılan bir referandumda seçmenlerin %95’inden fazlası Rusya’ya katılma seçeneğini desteklemiş, ancak oylama uluslararası alanda tanınmamıştır. O dönemde ABD Dışişleri Bakanlığı, bu referandumu “ciddiye alınamayacak provokatif bir referandum” olarak nitelendirmiştir. Moldova’nın ABD Büyükelçisi Viorel Ursu SitRep’e gönderdiği kısa mesajda Transdinyester’deki ayrılıkçı otoritelerin son iki yıl içinde ikisi Moskova’dayken olmak üzere en az üç kez Rusya’dan yardım talebinde bulunduklarını söylemiş, olası bir ilhakın da gerçekçi olmadığını ifade etmiştir:[5]
“Olaydan önce basında büyük ölçüde yayılan ilhak talebine ilişkin varsayımlar aslında iyi planlanmış bir dezenformasyondu ve Moldova üzerinde panik yaratan bilgi baskısının bir örneğiydi. Bu kongrenin arkasındaki temel nedenin Rusya’ya hala var olduklarını hatırlatmak ve Kremlin’den daha fazla fon talep etmek olduğuna inanıyorum.”
Son gelişmeler ışığında Rusya’nın daha önce Gürcistan’da gerçekleştirdiği, günümüzde de Ukrayna örneğinde devam ettirdiği gibi askeri bir operasyonla Transdinyester’e müdahale etmesi mümkün görünmemektedir. Rusya’nın Transdinyester’de, Sovyet toprağı olduğu dönemde Moldova’da konuşlanmış olan eski 14. Muhafız Ordusu’ndan kalan 1,500 askeri bulunmaktadır. Bu askeri gücün taktik kapasitesi sınırlı kabul edilmektedir. Transdinyester’in Rusya’yla kara bağlantısı olmaması ve Rusya’nın halihazırda Ukrayna’da geniş kapsamlı bir operasyon yürütmesi göz önüne alındığında, Rusya’nın Transdinyester’de sürdürülebilir bir askeri harekat gerçekleştirmesi gerçekçi görünmemektedir.
Transdinyester’in Moldova hükümetinin yaptırımlarına karşı Rusya’yı desteğe çağırması, Batı-Rusya kamplaşmasında kutuplaşmanın yeni bir mevzisi olarak okunabilir. AB’ye katılmak isteyen ve Ukrayna Savaşı’nda Kiev’e desteğini açık bir şekilde gösteren Moldova’nın ayrılıkçı bölgesi olan Transdinyester, Sovyetler Birliği dağıldığından beri Moldova’nın Batı’ya entegrasyonu sürecinde çözmesi gereken birincil sorunlardan biri olarak görülmüştür. Moldova hükümetinin, Rusya’nın Ukrayna’yla meşgul olduğu politik iklimde bu durumu fırsat olarak değerlendirip Transdinyester üzerindeki baskıyı artırmış olması da net bir şekilde görünmektedir.
[1]“Moldova’nın ekonomik ablukası altındaki Transdinyester Rusya’dan yardım talep etti”, Sputnik, https://sputniknews.com.tr/20240228/moldovanin-ekonomik-ablukasi-altindaki-transdinyester-rusyadan-yardim-talep-etti-1081183435.html, (Erişim Tarihi: 09.03.2024).
[2]Aynı yer.
[3]“Rusya Dışişleri Bakanlığı: Transdinyester’in yardım talebini dikkatle değerlendireceğiz”, Sputnik, https://sputniknews.com.tr/20240228/rusya-disisleri-bakanligi-transdinyesterin-yardim-talebini-dikkatle-degerlendirecegiz-1081194759.html, (Erişim Tarihi: 09.03.2024).
[4]“Fransa Cumhurbaşkanı Macron: Moldova’da daimî savunma misyonu açacağız”, Sputnik, https://sputniknews.com.tr/20240307/fransa-cumhurbaskani-macron-moldovada-daimi-savunma-misyonu-acacagiz-1081489253.html, (Erişim Tarihi: 09.03.2024).
[5]Detsch, J., “Breakaway Transnistria Asks for Russian Aid”, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2024/02/29/breakaway-transnistria-asks-for-russian-aid/ (Erişim Tarihi: 09.03.2024)
