Son yıllarda uluslararası siyasi ve ekonomik koşullardaki köklü değişiklikler göz önüne alındığında serbest ticaret bölgesi stratejisinin uygulanması, Çin’in yeni dış politika açılımının önemli bir parçası haline gelmiştir. Şu anda Çin ve Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) Serbest Ticaret Bölgesi (CAFTA) kapsamında bulunan 22 ülke ve bölgeyi içeren 14 serbest ticaret anlaşması imzalanmış ve uygulanmıştır.
ASEAN (Malezya, Endonezya, Tayland, Filipinler, Singapur, Brunei, Vietnam, Laos, Myanmar, Kamboçya, 2019 yılında sadece Çin’in ikinci büyük ticaret ortağı olmakla kalmayıp, aynı zamanda Çin’in dünyadaki en büyük ticaret ortağı haline gelmiştir. 2002 yılında ikili ticaret hacmi sadece 54,8 milyar dolar iken, 2019 yılında 600 milyar doları aşarak önemli bir artış göstermiştir.[1]
Çin-Tayland ikili ekonomik ilişkileri, CAFTA’nın imzalanmasının ardından iki ülke arasındaki ekonomik alışveriş tarihinde benzeri görülmemiş bir hızla gelişmiştir. CAFTA’ya bağlı olarak imzalanan üç anlaşma, iki ülkenin ekonomik alışverişlerini geliştirmede itici güç olmuştur. Bu anlaşmalar arasında Mal Ticareti Anlaşmaları, Hizmet Ticareti Anlaşması ve ASEAN-Çin Yatırım Anlaşması yer almaktadır. Bunlar sırasıyla 2004, 2007 ve 2009 yıllarında imzalanmıştır.[2] Tayland, diğer ASEAN üyesi ülkeler arasında CAFTA’dan en aktif şekilde faydalanan ülkelerden biri olmuştur. 2006 yılındaki darbeden bu yana siyasi istikrarsızlık yaşansa da Tayland Hükümeti, CAFTA’nın normal gümrük tarifesi indirimi programına ek olarak, Pekin’le hasat programı kapsamında tarifelerin hızlandırılmış bir şekilde kaldırılması üzerine anlaşma imzalamıştır.
Çin’in Tayland’la artan ekonomik temasları, hükümetlerin destekleyici önlemleri gibi çeşitli faktörlerin etkisiyle ivme kazanmaktadır. İki hükümet, karşılıklı bağları güçlendirmek için net politikalar belirlemiş ve üst düzey ticaret temsilcileriyle ortak toplantılar icra etmişlerdir. Ayrıca Çin’in birçok şehrinde Tayland ürünlerine yönelik ticari sergiler düzenlenmiştir. 2012-2016 Yılları İçin Tayland-Çin Stratejik İşbirliğine İlişkin İkinci Beş Yıllık Ortak Eylem Planı, Tarımsal Ticaret İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı (MOU) ve 2012-2016 Yılları İçin Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın imzalanması, Tayland Başbakanı Yingluck Shinawatra’nın 17-19 Nisan 2012 tarihleri arasında Çin’e yaptığı ziyaret sırasında gerçekleşmiştir. Bu anlaşmalar, iki ülkenin ekonomik büyümesinde itici güç olmuştur.[3]
Her iki ülkenin karşılıklı yatırımları hızla artmaktadır. Özellikle Çin’den Tayland’a yatırım akışının artması, iki yönlü bir yatırım modelini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca, turist işbirliği, hizmet ticareti ve mali işbirliği gibi diğer ekonomik işbirliği türleri, Çin-Tayland ikili ekonomik büyüme ve kalkınması için önemli rol oynamıştır.
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, 28 Ocak 2024 Pazar günü yaptığı açıklamada, Çin ve Tayland’ın 1 Mart 2024 tarihi itibariyle resmi olarak “vizesiz dönem” başlatmaya hazırlandığını söylemiştir. Tayland Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Parnpree Bahiddha-Nukara ile yıllık istişarelerin ardından ortak bir basın toplantısında konuşan Wang, bu anlaşmanın ikili ilişkileri yeni bir seviyeye taşıyacağını vurgulayarak, Tayland’ı Çin’in komşu ülkelerle olan diplomasisinde her zaman öncelikli olarak gördüğünü belirtmiştir. Aynı zamanda Wang, Tayland’ın “Tek Çin” ilkesine sıkı bağlılığını ve Küresel Kalkınma Girişimi, Küresel Güvenlik Girişimi ve Küresel Medeniyet Girişimi’ne olan aktif desteğini takdir etmiştir.[4]
Kuşak ve Yol Girişimi (KYG) işbirlikleri gelişirken Çin, aynı zamanda ASEAN’la ilişkilerini ekonomi, ticaret ve yatırım alanlarında güçlendirmeye odaklanmıştır. Bu bağlamda vize uygulamalarındaki esneklik, Çin ve Tayland diplomatik ilişkilerinin 50. yıl dönümü için oldukça önemli bir adımdır. Zira ASEAN, Yeni İpek Yolu için oldukça önemli bir güzergahtır. Çin’in Güneydoğu Asya’ya yönelik çabalarının temel amacı; insan kaynakları, endüstriler, yatırımlar, eğitim ve kültür alanlarında işbirliği ve etkileşimi artırmaktır.
Ekonomik ve ticaret açısından Tayland, Çin’in Malezya ve Singapur’dan sonra üçüncü en önemli ticaret ortağı olarak kabul edilmekte ve Tayland, KYG’nin gelişiminde önemli bir bölge olarak dikkat çekmektedir. Çin, Tayland’a mali destek sağlamak amacıyla Asya Altyapı Yatırım Bankası’nı kullanmıştır. Bu destekle bölgesel ulaşım bağlantılarının geliştirilmesi ve Tayland’ın jeopolitik öneminin artırması hedeflenmektedir.[5] Ayrıca Çin ve Tayland, yüksek hızlı demiryolu projeleriyle ekonomik ve ticari ilişkilerini güçlendirmektedirler.[6] Bu projeler, bölgesel ulaşımı artırmanın yanı sıra sosyal ve ekonomik kalkınmayı teşvik etmeyi de amaçlamaktadır. Çin, ayrıca 2024 yılında Tayland’la kültürel alışveriş ve turizm alanlarında işbirliği yapmayı planlamaktadır.
Sonuç olarak ekonomik büyüme ve doğrudan yabancı yatırımların Çin ve ASEAN ülkelerine yayılma eğilimi, Tayland’ın bağlantı kurma ve altyapı gelişimini hızlandırmasını zorunlu kılmaktadır. Bu adımlar, ülke ve bölgenin ekonomik kalkınmasını desteklemeyi hedeflemektedir. İki ülke arasında gerçekleştirilecek olan vizesiz geçiş uygulaması, özellikle Çin’in KYG bağlamında sözünü verdiği ‘kültürel derinleşmeyi’ destekleyen bir adım olarak yorumlanabilir. Çin’in stratejileri, özellikle Güneydoğu Asya bölgesi üzerinden teşvik edilen KYG’nin Çin ile ASEAN arasında ulaşım, ticaret, yatırım, enerji ve bölgesel işbirliği gibi çeşitli alanlarda işbirliğini teşvik ederek ASEAN ülkelerine doğrudan ve dolaylı fayda sağlayacaktır. Tayland ise coğrafi avantajları nedeniyle bu işbirliği çerçevesinde merkezi bir role sahiptir. Ayrıca Tayland’ın yeni ve eski dünya güçleri arasındaki stratejik rekabetin bir sahası olması, dikkatli bir yaklaşım gerektirmektedir.
[1] Yaoshan Ma ve Miao Ping. “Does China’s CAFTA strategy threaten or promote the development of high-tech industries in ASEAN countries?”, Applied Economics Letters 31, no. 1 (2024): 40-45.
[2] Shen Hongfang. “The economic relations between China and Thailand under the context of CAFTA: an assessment.” Chinese Studies 2, no. 01 (2013): 52.
[3] Aynı yer.
[4] “China, Thailand to enter ‘visa-free era,’ says Chinese FM”, CGTN, https://news.cgtn.com/news/2024-01-28/China-Thailand-sign-mutual-visa-exemption-agreement-1qG7JZ3wEcE/p.html, (Erişim Tarihi: 28.01.2024).
[5] Piratorn Punyaratabandhu ve Swaspitchayaskun Jiranuwat. “The political economy of China–Thailand development under the one belt one road initiative: Challenges and opportunities.” The Chinese Economy 51, no. 4 (2018): 333-341.
[6] “Thailand’s High-Speed Railway: On the Fast Track to Ties With China, But at What Cost?”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2023/11/thailands-high-speed-railway-on-the-fast-track-to-ties-with-china-but-at-what-cost/, (Erişim Tarihi: 28.01.2024).
