Rusya-Ukrayna Savaşı, Moskova’yı Batı tarafından uygulanan siyasi ve ekonomik nitelikli birtakım yaptırımlara maruz bırakmıştır. Bu yöntemle Rusya’nın güç kaybetmesi ve bölgedeki hakimiyetinin kırılması amaçlanmıştır. Fakat petrol ve gaz faktörü küresel önemini kaybetmediği sürece Rusya’nın dünya ekonomisine yön vermeye devam edeceği görülmektedir. Şöyle ki Rusya’nın ekonomik rolünün değişmesi için petrol ve gazın küresel ekonomideki önemini kaybetmesi gerekmektedir.
Ukrayna’daki savaş sebebiyle Avrupa gibi önemli bir enerji pazarını kaybeden Rusya, başta Çin ve Hindistan olmak üzere Küresel Güney ülkeleriyle ilişkilerini geliştirirken ‘yumuşak güç’ kullanımını arttırmıştır. Bu bağlamda Rusya’nın BRICS üyeliğini ve 2024 yılında devraldığı dönem başkanlığı sürecini değerlendirmekte fayda vardır.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ülkesinin BRICS’teki dönem başkanlığı için “Adil küresel kalkınma ve güvenlik için çok taraflılığın güçlendirilmesi” sloganını kullanacaklarını vurgulamıştır. Bu meseleyle ilgili olarak Putin, “Gelenekleri koruyarak ve birliğin önceki yıllarda biriktirdiği deneyimin rehberliğinde, yeni katılımcıların tüm faaliyetlere uyumunu kolaylaştırmak için gerekli tüm adımları atacağız.” ifadelerini kullanmıştır.[i]
BRICS grubuna üye ülkeler, kendilerini çok kutuplu dünyanın temsilcileri olarak konumlandırmakta ve tek kutuplu dünya düzeninin “sert gücü” yerine “yumuşak güç” olgusunu tercih etmektedirler. Özellikle Brezilya ve Çin’in stratejilerinde “yumuşak güç” uygulaması daha çok kendini göstermiştir. Örneğin BRICS ülkelerinin kendi topraklarında tüm dünyanın ilgisini çekecek büyük uluslararası etkinliklere, özellikle spor müsabakalarına ev sahipliği yapma çabası, yumuşak güç stratejisini başarıyla uygulayabileceğini göstermiştir.
Rus literatüründe birebir karşılığı bulunmayan ‘soft power’ terimi, ‘yumuşak güç’ olarak çevrilse de Rusya henüz bu gücü evrensel anlamıyla değil, kendine özgü bir yaklaşımla uygulamaktadır. Ukrayna’yla savaşın hala devam ettiği bir dönemde Rusya, 2024 yılında siyaset, ekonomi, spor ve bilim alanlarında gerçekleşmesi planlanan uluslararası etkinliklere/zirvelere ev sahipliği yapacaktır. Yumuşak güç sayesinde devletin dünya sahnesinde olumlu bir imaja sahip olması, dünya ülkelerinde saygı ve hayranlık uyandırması, bu ülkeye duyulan sempatinin artması ve diğer uluslar için cazip hale gelmesi, Rusya’nın hassas aşamada olan nüfuzuna yeni nefes katacaktır. Dolayısıyla Moskova, bu etkinlikler aracılığıyla yurtdışından gelecek yabancı misafirlerin gözünde Batı propogandasını yıkmayı ve genel olarak ülkenin uluslararası izolasyonunu azaltmayı hedeflemektedir.
Güney Afrika’nın BRICS Temsilcisi Anil Suklal, Johannesburg Zirvesi’nden birkaç hafta önce Asya, Afrika ve Latin Amerika’dan 20’den fazla ülkenin gruba katılmak için resmen başvuruda bulunduğunu açıklamıştır. 1 Ocak 2024 tarihinde ise Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve BAE ittifaka katılmıştır. Temel üye sayısı ikiye katlanan BRICS sayesinde Rusya öncelikle siyasi hedefler ve Batı’ya alternatif bir birlik yaratma, Batı’nın yaptırımları karşısında ekonomiyi daha etkili bir şekilde yeniden inşa etme çabaları gütmektedir.
Büyüyen ve güçlenen BRICS hakkında ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Ağustos 2023 tarihinde gerçekleşen brifingde, ülkesinin BRICS’i jeopolitik bir rakip olarak görmediğini söylemiştir. Hint-Pasifik’teki kritik meseleler, Ukrayna’daki savaş ve diğer pek çok konuda görüş ayrılıklarının altını çizen Sullivan, “Beş üye arasında fikir birliğine varmak zordur ve bu sayı iki katına çıktığında daha da zorlaşır” demiştir.[ii]
2024 yılında BRICS’e katılacak yeni üyelerin küresel jeopolitik değişime işaret ettiğini söyleyen The Economist’in Afrika Muhabiri John McDermott, “Dünya giderek çok kutuplu hale geliyor ve Batı liderliğindeki düzene meydan okuyor.” ifadelerini kullanmıştır.[iii] McDermott, 2010 yıllarında Batı tarafından alay konusu edilen BRICS’in artık en büyük üç petrol üreticisinden ikisinin yanı sıra Basra Körfezi, Latin Amerika ve Afrika’nın en güçlü ülkelerini de içerdiğini vurgulamıştır. [iv]
Katılımcı ülkeler, taktiksel farklılıklara rağmen işbirliği yapmanın yollarını bulma becerisine sahip olduklarını göstermekte ve Washington’un uluslararası toplum adına konuşma girişimlerine eleştirel tutum sergilemektedirler. Örneğin Hindistan ve Pakistan’ın 2005 yılında Şangay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİO) gözlemci olarak katılıp 2017 yılında tam üyeliğe geçmesi, Küresel Güney’in büyük aktörlerinin başarısı olarak değerlendirilebilir. BRICS platformu, üye ülkeler arasındaki anlaşmazlıkları ve fikir ayrılıklarını giderebilirse, işte o zaman küresel siyasi ağırlıklarını gösterebileceklerdir.
Bu platform, Rusya ve Ukrayna’nın müzakere masasına oturmasına da yardımcı olabilir. Şöyle ki Rusya-Ukrayna Savaşı’ndaki ağır sonuçlar gün yüzüne çıkmadığı sürece, savaşın başlama sebepleri olarak sunulan maddeler geçerliliğini koruyarak hem küresel hem bölgesel olarak gerginliği tetiklemeye devam edecektir.
Dolayısıyla Rusya, siyasi açısından hareketli geçecek 2024 yılına ciddi hazırlıklar yapmaktadır. Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine hazırlık döneminde oaln Moskova, görünen o ki Batılı rakiplerinin karşısında gövde gösterisini sadece askeri gücü ve savaştaki üstünlüğüyle değil, aynı zamanda Küresel Güney müttefikleriyle bir araya gelerek daha büyük çapta yapmayı hedeflemektedir. Sonuç olarak Rusya’nın 2024 yılında alışılmadık biçimde ‘yumuşak güç’ taktiklerini uygulaması, en yakın müttefiki olan Çin’le birlikte dünya düzenini değiştirme çabalarının kendi stratejisinde değişiklikler yapmadan mümkün olamayacağının farkına vardığının göstergesi olabilir.
[i] “Владимир Путин назвал девиз председательства России в БРИКС в 2024 году”, Govoritmosk, https://govoritmoskva.ru/news/393340/, (Erişim Tarihi: 11.01.2024).
[ii] “«Новый театр противостояния». BRICS расширяется вдвое из-за желания России и Китая изменить мир. Стоит ли Западу волноваться?”, Forbes, https://forbes.ua/ru/svit/shcho-take-brics-chomu-blok-rozshiryuetsya-ta-chi-varto-vid-tsogo-khvilyuvatisya-zakhodu-ta-ukraini-06012024-18355, (Erişim tarihi 11.01.2024).
[iii] “The BRICS Are Expanding”, Economist, https://www.economist.com/the-world-ahead/2023/11/13/the-brics-are-expanding, (Erişim Tarihi: 11.01.2024).
[iv] Aynı yer.
