Avustralya ve Fransa, 4 Aralık 2023 tarihinde askeri üslerine karşılıklı erişim imkânı veren anlaşmaya imza atmışlardır.[1] Anlaşma, temel olarak Avustralyalı askerlere Fransa’nın Pasifik ve Hint Okyanuslarındaki askeri üslerine daha fazla erişim olanağı vermekte ve aynı şekilde Fransa’nın Avustralya tesislerine daha kolay ulaşmasını öngörmektedir. Avustralya Dışişleri Bakanı Penny Wong ile Canberra’da yaptığı görüşmenin ardından konuşan Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, “Hint-Pasifik, Fransa için en önemli önceliktir. Biz bir Pasifik ülkesiyiz. Bölgedeki ortaklarımızla işbirliğimizi güçlendirmeye kararlıyız” demiştir.[2]
İki ülke; savunma, iklim, eğitim ve kültür alanlarında işbirliği yol haritasını ortaya koymuştur. Buna istihbarat paylaşımı dahildir. Taraflar, ikili ilişkilerde yeni bir sayfa açmaya karar vermişlerdir.
Hatırlatmak gerekirse 2021 yılında Avustralya, ABD ve İngiltere’yle üçlü bir güvenlik ortaklığı olan AUKUS kapsamında nükleer denizaltılar satın almaya karar vermişti. Böylelikle Fransa’yla yaptığı milyarlarca dolarlık denizaltı sözleşmesini iptal etmişti. Bu, taraflar arasında diplomatik gerginliğe neden olmuş ve dönemin Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, “arkamızdan bıçaklandık” sözleriyle Avustralya’yı sert şekilde eleştirmiştir.[3]
Son iki yıllık periyodda Fransa, bir yandan Avustralya’yla ilişkilerini onarmaya çalışmış ve diğer yandan Hindistan gibi müttefiklerle alternatif işbirlikleri kurmaya çalışmıştır. Bu süreçte Paris’i hayal kırıklığına uğratan temel husus, ABD’nin Avustralya’yla böyle bir anlaşma yapacaklarını Fransa’ya önceden haber vermemesidir. AUKUS’u öğrendikten sonra Fransa, Washington Büyükelçisi’ni geri çekmiştir. ABD Başkanı Joe Biden, bu anlaşmayı önceden Fransa’ya haber vermemekle hata yaptıklarını ve bu anlaşmayı “beceriksiz” bir şekilde ele aldıklarını itiraf etmiştir.[4]
Avustralya, Fransa’yla yeni bir anlaşma imzalamak suretiyle bundan 2 yıl öncesi ikili ilişkilerde yaşanan kopuşu telafi etmeye çalışmaktadır. Konuyla ilgili Avustralya Dışişleri Bakanı Penny Wong, “Fransa, Pasifik’te bir güçtür, Avrupa’da bir güçtür ve çok taraflı bir güçtür. Dolayısıyla bu, Avustralya için çok önemli bir ortaklıktır” ifadelerini kullanmıştır.
4 Aralık 2023 tarihinde açıklanan yol haritası, ikili ilişkilerin sıfırlanması olarak yorumlanmıştır. Örneğin Wong, “Bu, çok önemli bir adımdır. Sanırım Catherine, bunu ilişkilerin sıfırlanması olarak nitelendirdi.” demiştir.[5] Bu fikre katılan Colonna, “Görevimiz yeniden inşa etmek, sıfırlamak ve uygun olan kelimeyi kullanmaktı. Hangisini tercih edeceğini bilmiyorum.” demiştir.
Fransa’yı o dönemde hayal kırıklığına uğratan yalnızca ABD değil, Avustralya da olmuştur. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, dönemin Avustralya Başbakanı Scott Morrison’ın kendisine yalan söylediğini ima etmiştir.[6] Morrison o dönemde bu iddiayı reddetmiş, ancak Fransa’nın olası bir şekilde AUKUS anlaşmasını önlemeye çalışacağını düşünerek gizliliğin gerekli olduğunu söylemiştir. Morrison, “Ona söylememek ile ona yalan söylemek, aynı şey değil” yorumunu yapmıştır.[7]
Fransa Dışişleri Bakanı Colonna, dünyanın “yeni bir krize ihtiyacı olmadığını” söyleyerek Hint-Pasifik bölgesinde istikrar ihtiyacını vurgulamıştır. Görünen o ki Fransa, geçmişteki tüm olumsuzlukları bir kenara bakarak Avustralya’yla yeni bir sayfa açmaya karar vermiştir. Son iki yıldır, taraflar arasında bir güven bunalımının ortaya çıktığı söylenebilir. Özellikle Fransa’nın Avustralya’ya yeniden güvenmesi zaman alacaktır. Çünkü AUKUS anlaşmasının müzakereleri, anlaşılan o ki, tam bir gizlilik içerisinde yürütülmüştür. Ne ABD ne İngiltere ne de Avustralya, bu süreçten müttefiklerini haberdar etmiştir. Bu, Anglosakson güçlerin Asya-Pasifik’teki güç mücadelesinde Fransa’yı dışarıya itmesiyle eşdeğerdir.
ABD, Fransa’yla ilişkileri onarabilmek adına 2022 yılının Haziran ayında yayımladığı Mavi Pasifik Ortaklığı’nda Paris ve Brüksel’le işbirliği yapılabileceklerini duyurmuştur. Yani ABD, Hint-Pasifik’te Fransa’yla daha fazla işbirliği yapma taraftarı olduğunu göstermeye çalışmıştır. Fransa, “Özgür ve Açık Hint-Pasifik” hedefi doğrultusunda ABD’yle işbirliği yapmaktadır. Ancak iki ülke, Çin stratejisinde birbirinden ayrışmaktadır. Bu görüş farklılığı nedeniyle ABD ve İngiltere, Hint-Pasifik’te Fransa’yı dışarıda tutarak Avustralya’yla savunma ortaklığına yönelmiş ve AUKUS’u imzalamışlardır.
Fransa, Çin’i hedef alan bu savunma ittifakından duyduğu rahatsızlığı dile getirmeye devam etmektedir. Bu bağlamda Paris, Avustralya’nın savunma ittifakları yoluyla Çin’i provoke ettiğini ileri sürmektedir. Çünkü Fransa, Hint-Pasifik’te provokatif hamlelere karşıdır ve bu yönüyle Anglosakson ülkelerinden ayrışmaktadır. Gelecekte Fransa, ABD’nin Çin stratejisinin peşine takılmadan bölgedeki müttefikleriyle bağlarını geliştirmeye devam edecektir.
[1] “Australia and France Agree On Reciprocal Pacific Military Base Access”, Asia Nikkie, https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/Indo-Pacific/Australia-and-France-agree-on-reciprocal-Pacific-military-base-access, (Erişim Tarihi: 07.12.2023).
[2] Aynı yer.
[3] “‘Stab in the Back’: France Hits Out at Aukus Alliance with Fears It Threatens Indo-Pacific Partnerships”, Independent, https://www.independent.co.uk/news/world/europe/france-nuclear-alliance-uk-us-australia-b1921339.html, (Erişim Tarihi: 07.12.2023).
[4] “Biden’dan ‘AUKUS’ açıklaması: Anlaşmayı ‘beceriksiz’ bir şekilde ele aldık”, Trt Haber, https://www.trthaber.com/haber/dunya/bidendan-aukus-aciklamasi-anlasmayi-beceriksiz-bir-sekilde-ele-aldik-621542.html, (Erişim Tarihi: 07.12.2023).
[5] “Australia And France Sign Military Access Agreement As Post-Aukus Tensions Ease”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2023/dec/04/australia-france-military-access-agreement-bases-details-aukus-aftermath-submarines, (Erişim Tarihi: 07.12.2023).
[6] Aynı yer.
[7] Aynı yer.
