Son dönemde Azerbaycan ve Balkan ülkeleri arasında bir yakınlaşmanın olduğu görülmektedir. Bu yakınlaşmanın temelinde ise enerji faktörü yatmaktadır. Özellikle devam eden Rusya-Ukrayna Savaşı küresel ölçekte bir enerji güvenliği krizi yaratırken Balkanlar’daki mevcut enerji krizini de daha da derinden etkilemiştir. Bu süreçte Batılı ülkelerce uygulanan yaptırımlar nedeniyle Rusya’dan alınan enerji kaynağı akışında aksaklıklar yaşanmaya başlamıştır. Bölge ülkelerinin de enerji anlamında bilhassa Rusya’ya bağımlı oldukları göz önüne alındığında mevcut durum daha da iyi anlaşılacaktır.
Azerbaycan mevcut konjonktürden yararlanarak bu durumu fırsata çevirme gayreti içerisindedir. Bu bağlamda, devam eden savaş enerji anlamında Azerbaycan’a yeni bir kapı aralamıştır.[i] Azerbaycan gazının Avrupa’ya ulaştırılmasında Balkanlar bir koridor konumundadır. Bu bakımdan Balkanlar’daki enerji güvenliğimin hassas noktalarının en aza indirgenmesi anlamında bir fırsat doğmaktadır.[ii]
Bu çerçevede atılan önemli adımlardan biri 25 Nisan 2023 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) ve Bulgaristan, Macaristan, Romanya ve Slovakya devletlerinin ilgili kurumlarıyla bir mutabakat metninin imzalanması olmuştur.[iii] Bu adımla Azerbaycan’ın söz konusu ülkelere olan enerji ihracatını arttırması hedeflenmiştir. Öte yandan, 2023 yılının Ağustos ayında Macaristan ve Azerbaycan arasında yapılan ayrı bir anlaşmayla Macaristan, Azerbaycan’dan 1 milyar metreküp gaz tedarik edeceğini ifade etmiştir.[iv]
Bu gelişmeler yaşanırken Azerbaycan aynı zamanda Sırbistan’la da enerji tedariki konusunda görüşmeler yürütmüştür. Öyle ki 2022 yılında iki ülke lideri bir araya gelerek enerji alanındaki fırsatlara vurguda bulunan stratejik ortaklık konusunda bir sözleşme imzalamışlardır.[v]
Öte yandan, enerji anlamında Rusya’ya bir hayli bağımlı olan Bulgaristan da Azerbaycan’la yaptığı anlaşma sonucu bu ülkeden gaz tedarik etmeye başlamıştır. Bu çerçevede, 2022 yılının sonunda Yunanistan-Bulgaristan Boru Hattı üzerinden Bulgaristan’a Azerbaycan gazı ulaşmaya başlamıştır. Öyle ki, bazıları bu durumu “ezber bozan” bir gelişme olarak nitelendirmiştir. Zira bu adımla Bulgaristan’ın enerji anlamında Moskova’ya olan bağımlılığı azalmıştır. Ayrıca Romanya, Moldova gibi ülkelere gaz akışının sağlanmasının önü açılmıştır.[vi]
Balkanlar’da Azerbaycan’ın enerjisinden faydalanan bir diğer ülke de Arnavutluk olmuştur.[vii] Arnavutluk enerji sepeti çok dar olmasına rağmen bugün gelinen noktada hem bölgenin hem de Avrupa enerji güvenliğinin sağlanmasında önemli bir rol üstlenmektedir. Avrupa’ya ve Balkanlar’a olan gaz akışının sağlanmasının önemli bir boyutunu oluşturan Trans-Adriyatik Boru Hattı, Azerbaycan gazını Arnavutluk üzerinden İtalya’ya taşımaktadır.
Buna ek olarak, bölge ülkelerinden Bosna-Hersek’le de yakın ilişkiler kurmaya ve sürdürmeye gayret gösteren Azerbaycan, bu ülkede bir diplomatik temsilcilik açarak ikili ilişkilerini geliştirmeyi hedeflemektedir. Zira bölgedeki diğer ülkeler gibi bir koridor görevi üstlenen Bosna-Hersek’le sağlanacak enerji işbirliğinin bölgeye önemli katkılar sağlaması beklenmektedir.
Bu noktada Azerbaycan’ın bölgedeki diğer aktörlere nazaran avantajlı bir konumda olduğunu ifade etmekte fayda vardır. Özellikle bölge ülkelerinin 1990’larda yaşamış olduğu dağılma ve etnik temizlik tecrübesini kendinde bulunduran Azerbaycan, bölge ülkeleriyle stratejik ilişkilerin yanı sıra duygusal bir bağ da kurabilmektedir. Ayrıca, kurulan ilişkileri tarafsızlığını koruyarak sürdürmeye gayret eden Azerbaycan, bölge ülkelerince enerji güvenliği ve yatırımlar çerçevesinde bir fırsat olarak değerlendirilmektedir. Bu ise bölgede bir istikrar sağlayıcı rolünü üstlenen Avrupa Birliği’nin (AB) de işine gelmektedir. Zira Azerbaycan’ın bölgedeki artan varlığı enerji anlamında AB’nin işine yararken bölgedeki istikrara da katkı sağlamaktadır.
Bu noktadan hareketle, Azerbaycan’ın giderek bölgedeki varlığını arttırırken bu süreçte enerji diplomasisinden yararlandığını söylemek mümkündür. Azerbaycan’ın Balkan ülkeleriyle olan bu yakınlaşma süreci de beraberinde birçok olumlu getiriyi de içinde barındırmaktadır. Devam eden kriz ortamında ve giderek krizlerin derinleştiği Balkanlar’da Azerbaycan önemli bir aktör olabilir. Enerji boyutu ise bunun temelini oluşturacaktır. İlerleyen süreçte Balkan ülkelerinin pragmatik bir politika izleyerek Azerbaycan’ın sunmuş olduğu fırsatlardan yararlanmaya gayret göstermesi bölgenin kalkınması ve sürdürülebilir bir istikrarın sağlanması açısından daha da önem kazanabilir.
[i] “Baku and the Balkans: Azerbaijan’s Growing Influence, Built on Gas”, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2023/09/13/baku-and-the-balkans-azerbaijans-growing-influence-built-on-gas/, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[ii] “OPINION: Azerbaijan’s energy diplomacy pivots to the Balkans”, bne IntelliNews, https://intellinews.com/opinion-azerbaijan-s-energy-diplomacy-pivots-to-the-balkans-279478/?source=azerbaijan, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[iii] “A Trans-Balkan Pipeline Is The Next Project For EU’s Accelerated Energy Cooperation With Azerbaijan”, NATO Association of Canada, https://natoassociation.ca/a-trans-balkan-pipeline-is-the-next-project-for-eus-accelerated-energy-cooperation-with-azerbaijan/, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[iv] “Hungary Secures Gas Purchase Agreement with Azerbaijan”, Caspian News, https://caspiannews.com/news-detail/hungary-secures-gas-purchase-agreement-with-azerbaijan-2023-8-22-3/, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[v] “Balkan-Azerbaijan Friendship is Transforming Europe’s Energy Prospects”, Balkan Insight, https://balkaninsight.com/2022/12/07/balkan-azerbaijan-friendship-is-transforming-europes-energy-prospects/, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
[vi] Aynı yer.
[vii] “Azerbaijan Bolsters Cooperation With Balkan Countries”, The Jamestown Foundation, https://jamestown.org/program/azerbaijan-bolsters-cooperation-with-balkan-countries/, (Erişim Tarihi: 15.09.2023).
