Moğolistan, denge siyasetini izleyen bir ülke olarak uluslararası arenada hem Çin ve Rusya hem de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Batı’yla ilişkiler geliştirebilmektedir. Özellikle sahip olduğu doğal kaynakları sayesinde Çin ve Rusya nezdindeki önemi giderek artmaktadır. Nitekim Çin’in Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası Batı’nın artan baskına maruz kalması ve ekonomik ortaklarını çeşitlendirme isteği Moğolistan’ın önemini artırmıştır.
Moğolistan tarafsızlık özelliğini yansıtan dış politikası uyarınca hem Doğu hem de Batı’yla ilişkilerini sürdürmektedir. Örneğin Papa Francis’in 1-4 Eylül 2023 tarihleri arasında Moğolistan’ı ziyaret etmesi[i] ve bu ülkeyi ziyaret eden ilk Papa[ii] olması, güzel bir örnek teşkil etmektedir. Ülkede 1500 kişi dolaylarında Hristiyan ve 8 adet kilise bulunmaktadır.[iii] Bahse konu ziyaretin gerçekleşmesi, Moğolistan’ın Batı’yla ilişkilerinde olumlu bir ivmeye ve istikrara sahip olduğuna işaret etmektedir.
Papa Francis ziyaretinin öncesinde 3 Ağustos 2023 tarihinde Moğolistan Başbakanı Luvsannamsrain Oyun-Erdene, ABD Savunma Bakanlığı’nı (Pentagon) ziyaret etmiş ve birtakım temaslarda bulunmuştur. Moğolistan Başbakanı, ABD hakkında şu ifadeleri kullanmıştır:[iv]
“ABD’nin sadece stratejik üçüncü komşumuz olmadığını, aynı zamanda Moğolistan’ın demokratik yolculuğunda yol gösterici kutup yıldızımız olduğunu da vurguluyorum.”
Bu görüşmelerde askeri konular da ele alınmış olup birçok konuda fikir birliğine varılmıştır. Çin, Tayvan ve Moğolistan’dan sorumlu Savunma Bakan Yardımcısı Asistanı Michael S. Chase, Moğolistan’ın Irak ve Afganistan’da ABD’yle omuz omuza savaştığını ve Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nde büyük bir role sahip olduğunu ifade etmiştir.[v]
Moğolistan’ın ABD ve Batı’yla olan işbirlikleri bu noktada sınırlı kalmamıştır. ABD birçok yardım sayesinde Moğolistan’la ilişkilerini geliştirme yoluna gitmiştir. Örneğin 3 Ağustos 2023 tarihinde yapılan açıklamalarda, ABD’nin imzalanan bir dizi anlaşmayla Moğolistan’a 25 milyon dolar tutarında yatırım yapacağı duyurulmuştur.[vi]
29 Ağustos 2023 tarihine gelindiğindeyse Moğolistan ve ABD arasında mineral kaynakları yönetimi ve geliştirilmesi konusunda mutabakat zaptı imzalanmıştır. Bununla birlikte ABD ve Moğolistan, her iki ülkede de maden kaynakları sektörünün geliştirilmesinde uygulamaları güçlendirmek ve Hint-Pasifik bölgesindeki güvenli ve dayanıklı kritik maden tedarik zincirlerini ortaklaşa geliştirmek için işbirliği yapmayı kabul etmişlerdir.[vii]
Görüldüğü gibi coğrafi olarak Rusya ve Çin’le çevrelenmiş durumda olan Moğolistan, ABD ve Batı’yla birçok konuda ilişkilerini sürdürmekte ve bu ilişkilerin gelişimine önem vermektedir.
Batı’yla gelişen ilişkilere ek olarak Moğolistan; Çin, Rusya ve Belarus’la da ilişkilerini geliştirme yoluna gitmektedir. Örneğin Çin ve Rusya’yla yakınlığıyla bilinen Belarus cenahında da Moğolistan’la yakınlaşma ve sağlıklı ilişkiler geliştirmeye yönelik eylemler gözlemlenmektedir. Örneğin Belarus Dışişleri Bakanı Sergei Ailenik, Birleşmiş Milletler 78. dönemi açılışının oturum aralarında Moğolistan Dışişleri Bakanı Battsetseg Batmunkh’la görüşmüş ve bir dizi alanda fikir alışverişinde bulunmuştur. Ayrıca bakanlar, karşılıklı potansiyel ziyaretler konusunda da mutabık kalmıştır.[viii]
Çin-Moğolistan hattında yaşanan gelişmelere bakıldığında, Ulanbator Hükümeti’nin Pekin’le de sağlıklı ilişkiler kurma ve geliştirmeye yatkın olduğu görülmektedir. Nitekim 19 Eylül 2023 tarihinde Rusya’nın başkenti Moskova’da Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ve Moğolistan Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri Jedamba Enkhbayar arasında gerçekleşen görüşmede taraflar güvenlik ilişkilerini geliştirme konusunda mutabık kalmışlardır.[ix]
Ekonomik çerçevede incelendiğinde ise Çin’in Ağustos 2023 tarihi itibariyle Moğolistan’dan ithal edilen kömür miktarında %20,5’lik bir artış gerçekleştirdiği gözlemlenmiştir.[x] Çin’in Moğolistan’la iyi ilişkiler geliştirmesi kendi enerji güvenliği açısından da önemlidir. Zira Moğolistan, kömür üretiminde dünyada 18’inci ve kömür rezervleri bağlamında ise dünyada 23’üncüdür.[xi]
Çin’in yanında Moğolistan’ın Kuzey Kore’yle olan iyi ilişkileri de Ulanbator Hükümeti’nin bölgede öneminin artmasını sağlamaktadır. Zira Japonya’nın Japon vatandaşlarının Kuzey Kore’ye kaçırılma olayları konusunda Moğolistan’la işbirliğine sahip olduğu bilinmektedir.
Sonuç olarak Moğolistan gerek coğrafi konumu gerek doğal zenginlikleri gerekse Kuzey Kore’yle olan iyi ilişkileriyle küresel devlerin dikkatini çeken bir oyuncu konumundadır. Bu nedenle Ulanbator yönetimi, dış politikasını çok vektörlü bir hale getirmeye çalışmaktadır. Tıpkı Vietnam ve Güney Kore gibi Moğolistan’ın da ulusal çıkarlarını önceleyen bir dış politikaya sahip olduğu ifade edilebilir.
[i] Sophie Tanno-Eve Brennan, “A 10-hour flight to meet 1,500 Catholics: The Pope visits Mongolia”, CNN, dition.cnn.com/2023/09/02/asia/pope-francis-mongolia-trip-intl/index.html, (Erişim Tarihi: 02.09.2023).
[ii] Aynı yer.
[iii] Linda Bordoni, “Pope Arrives in Mongolia to Visit ‘People of A Great Culture’”, Vatican News, www.vaticannews.va/en/pope/news/2023-09/pope-arrival-mongolia-apostolic-visit.html, (Erişim Tarihi: 04.09.2023).
[iv] Jim Garamone, “U.S., Mongolia Discuss Military-to-Military Relations During Pentagon Visit”, U.S Department of Defence, www.defense.gov/News/News-Stories/Article/Article/3482715/us-mongolia-discuss-military-to-military-relations-during-pentagon-visit/, (Erişim Tarihi: 03.08.2023).
[v] Aynı yer.
[vi] “The United States Announces Nearly $13 Million to Advance a Prosperous, Secure, and Resilient Mongolia”, USAID, www.usaid.gov/news-information/press-releases/aug-03-2023-united-states-announces-nearly-13-million-advance-prosperous-secure-and-resilient-mongolia, (Erişim Tarihi: 03.08.2023).
[vii] “United States – Mongolia Memorandum of Understanding on Mineral Resources”, U.S. Department of State, www.state.gov/united-states-mongolia-memorandum-of-understanding-on-mineral-resources/, (Erişim Tarihi: 29.08.2023).
[viii] “Belarusian FM Meets with Foreign Ministers of Mongolia, Nicaragua In New York”, Belta, eng.belta.by/politics/view/belarusian-fm-meets-with-foreign-ministers-of-mongolia-nicaragua-in-new-york-161884-2023/, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
[ix] “China, Mongolia Agree to Deepen Security Cooperation”, CGTN, news.cgtn.com/news/2023-09-20/China-Mongolia-agree-to-deepen-security-cooperation-1ng2ua3FuCI/index.html, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
[x] Qin Ningwei-Dominique Patton, “China’s Coal Imports from Russia, Mongolia Jump in August”, Reuters, www.reuters.com/article/china-economy-trade-coal/chinas-coal-imports-from-russia-mongolia-jump-in-august-idUSL4N3AV0J9, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
[xi] “Mongolia Coal”, Worldmeter, www.worldometers.info/coal/mongolia-coal/, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
