Günümüz politikasında süre gelen krizlerden biri de Kosova ve Sırbistan arasında yaşanan bağımsızlık krizidir. Yugoslavya tarihinin birer parçası olan bu iki devletin mücadelesi uluslararası politikada yer edinmektedir. İki devlet arasındaki gerilim, zaman zaman 1999 öncesi olduğu gibi oldukça şiddetli mücadelelere yol açmaktadır. Yine de bu krizin siyaset sahnesinde çözüme kavuşturulması hedeflenmektedir. İki devletin de Avrupa Birliği (AB) üyelik başvuru sürecinde olması, her ne kadar ileri tarihlerde bu süreç için umut vaat edici olsa da 7 Eylül 2023 tarihinde Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani ile Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in yaptığı konuşma ve 29 Mayıs 2023 tarihinde Sırbistan tarafından 93 KFOR askerinin yaralanması olayları, iki devlet arasındaki gerginliğinin korunduğunu göstermektedir. [1]
Kosova ve Sırbistan arasında yaşanan krizin tarihi arka planı 1913 Londra Anlaşması sonrası Balkanlarına dayanmaktadır. 30 Mayıs 1913 tarihinde Londra Antlaşması ile dönem itibariyle Kosova Vilayeti olarak isimlendirilen bölge, Yugoslavya Krallığı olarak anılan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı’nın içerisinde yer almıştır. II. Dünya Savaşı’nın sonlarına yaklaşıldığı dönemde (1945) Marksist-Leninist Tito tarafından monarşi yıkılarak 1943 yılında Yugoslavya Demokratik Federal Cumhuriyeti ilan edilmiş ve böylece Kosova ve Sırbistan’da başlayacak komünist dönemin ilk adımları atılmıştır. Bu olayı takiben 1946 yılında federal bir Yugoslavya devletinin kurulması kararı alınmış ve devletin adı Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti olarak belirlenmiştir. En nihayetinde 1963 yılında bu isim Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti olarak tekrar değiştirilmiştir. Sırbistan ve Kosova ise bu federal devlet içerisinde Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti ve Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi olarak ülke dağılana dek yer almıştır.
1990’lı yılların başında Yugoslavya’nın giderek zayıflamasıyla başlayan çözülme, Sırbistan tarafında da karşılık bulmuştur. İlk olarak 1992 yılında Sırbistan-Karadağ olarak bir çeşit devlet birliğiyle bağımsızlığını kazanmıştır. 2006 yılından beri de Sırbistan Cumhuriyeti olarak varlığını sürdürmektedir.
1991 yılında Slovenya’yla başlayan Yugoslavya’dan ayrılma süreci Sırbistan’ın yanı sıra Kosova tarafında da kendini göstermiştir. Ancak Kosova’nın tek taraflı bağımsızlığını ilan etme isteği 2008 yılına kadar pek mümkün olmamıştır. Kosova genelinde yaşanan Sırbistan baskısı ise 1995 yılında Bosna-Hersek saldırısının ardından artan Sırp milliyetçiliği Kosova’yı pas geçmemiştir. Kosova dahilinde hegemonyasını arttırmak isteyen Sırbistan ile bölge halkı arasında savaşın başlamasına yol açmıştır. 20. yüzyılın son raddesinde yaşanan bu savaş Kosova’nın Sırp idaresinden 1999 yılında NATO destekli operasyonların akıbetinde koparılmasıyla sona ermiştir. 1999 yılında Sırbistan ile Kosova arasında yaşanan şiddetli gerilim, NATO’nun liderliğindeki Kosova Gücü (KFOR)[2] göreviyle Kosova lehine sonuçlar alınmasını sağlamıştır. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 1244 sayılı kararı uyarınca 10 Haziran 1999 tarihinde kabul edilen KFOR’un ilk unsurları, 12 Haziran 1999 tarihinde Kosova sınırları içerisine girmiştir. 20 Haziran 1999 tarihine kadar süren mücadele sonucunda Sırbistan güçleri geri çekilmiş ve bölge Kosova güçlerinin hakimiyetine geçmiştir. İlk unsur sayıca 50.000 kadar kadın ve erkekten oluşmaktaydı. Bu sayı sonraki süreçte giderek azalmış, 2002 yılında 39.000, 2003 yılında 17.500 ve günümüzde ise 3.500’e çekilmiştir. KFOR günümüz Kosova’sında faaliyetlerine devam etmektedir.
Kosova bölgesinin Sırplardan koparılmasının ardından yeni bir devlet inşası için Birleşmiş Milletler (BM) tarafından bir dizi çalışma yürütülmüştür. BM’nin Kosova’da yürüttüğü faaliyetlerin koordinasyonunu sağlayan Birleşmiş Milletler Kosova Görevi (UNMIK),[3] bölgede bulunan diğer uluslararası sivil ve güvenlik kuruluşlarıyla koordinasyon ve işbirliği içerisindedir. 1999 yılında 1244 sayılı karar kapsamında faaliyet göstermekte olup KFOR, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve 2008 yılında görevlendirilen “Kosova’da Avrupa Birliği Hukukun Üstünlüğü Misyonu (EULEX) ile bağlantılıdır.[4]
Kosova ve Sırbistan arasındaki mücadele günümüzde de devam etmektedir. Bu tavrın sürmesinin en önemli nedenlerinden biri Sırbistan’ın 2008 yılında tek taraflı bağımsızlık ilan etmiş olan Kosova devletini tanımamasıdır. Şunu da eklemek gerekir ki Kosova’yı devlet olarak tanımayan sadece Sırbistan değildir. Tanımayanlar arasında Rusya, Azerbaycan ve Romanya gibi devletler de vardır. Bunun sebebi Sırbistan’ın Kosova’yı bir parçası olarak nitelendirdiği gerçeğidir. Bu bağlamda Sırbistan, diğer devletleri de etkisi altına almaktadır. 22 Ağustos 2023 tarihinde Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ile Ukrayna Başkanı Vladimir Zelenski ile Atina’da yapılan toplantıda Kosova’nın tanınması pazarlık konusu olmuştur. İki lider arasında yapılan konuşmada Ukrayna’nın Kosova’yı tanımaması karşılığında Sırbistan’ın Ukrayna’ya silah sağlaması dahi teklif edilmiştir.[5] Bunun yanı sıra iki ülke arasında yaşanan gerginlik protestolara da sahne olmaktadır.
Sonuç olarak Sırbistan ve Kosova arasında yaşananlar, geçmişten günümüze dek süregelen bir krizdir. Her ne kadar günümüzde politik sahnede devam ediyor olsa da geçmişte askeri mücadelelere de yol açmıştır. Zaman zaman iki devlet arasında yaşanan olaylar gerilimi tırmandırmaktadır. 29 Mayıs 2023 tarihinde Kosova’da yaşananlar gibi olaylar tarafların arasındaki hattı kızıştırmaktadır. En nihayetinde iki devletin de Avrupa Birliği üyelik sürecinde olması bu problemin ileri bir tarihte çözüme kavuşma ihtimali olduğu düşündürmektedir.
[1] “NATO Secretary General Meets Ms Osmani of Kosovo to Discuss Tensions in Northern Kosovo”, NATO, https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_218179.htm, (Erişim Tarihi: 09.09.2023).
[2] “About KFOR”, JFC Naples NATO, https://jfcnaples.nato.int/kfor/about-us/history, (Erişim Tarihi: 09.09.2023).
[3] “About UNMIK”, UNMİK UN, https://unmik.unmissions.org/mandate, (Erişim Tarihi: 09.09.2023).
[4] “About EULEX”, Eulex Kosovo, https://www.eulex-kosovo.eu/?page=2,60, (Erişim Tarihi: 09.09.2023).
[5] Zoran Radosavljevic, “MEP: Serbia’s Vucic pressed Zelenskyy on Kosovo non-recognition”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/mep-serbias-vucic-pressed-zelenskyy-on-kosovo-non-recognition/, (Erişim Tarihi: 09.09.2023).
