Yıllardır devam eden Karabağ Sorunu, son zamanlarda farklı yönlere evrilmektedir. 2020 yılından önce bölgede Ermenistan’ın lehine bir statüko söz konusuydu. Lakin bu tarihten itibaren Azerbaycan, bölgedeki durumu kendi lehine çevirmeyi başarmıştır. Bakü yönetimi, önce Karabağ bölgesinde gerçekleştirdiği 44 günlük operasyonla ilk güçlü adımını atmıştır. Bu anlamda İkinci Karabağ Savaşı, Rusya’nın arabuluculuğuyla ateşkesle sonuçlanmıştır.[1] 10 Kasım 2020 tarihinde Rusya, Ermenistan ve Azerbaycan arasında imzalanan Moskova Deklarasyonu sonucunda işgalden kurtarılamayan Karabağ’ın bir kısmına açılan bir koridorun açılması ve bu koridorun Rus Barış Gücü tarafından denetlenmesi ve korunması üzerine anlaşılmıştır.[2] Laçin bölgesinde yer alan bu güzergah, Laçin Koridoru olarak isimlendirilmiştir.
Anlaşma yapıldıktan sonra bu güzergah ulaşıma açılmıştır. Böylece Azerbaycan, barışa olan desteğini de göstermiştir. Fakat Bakü yönetimi, anlaşmada yer alan maddelerin bir kısmını Ermenistan Hükümeti’nin uygulamadığını iddia etmiştir. Bundan dolayı bölge, sıcak çatışmalara sahne olmuştur. Aynı zamanda Azerbaycan Hükümeti, Laçin Koridoru’nun suiistimal edildiğini de iddia etmiştir. Nitekim Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev, bu güzergah üzerinde silahı taşımacılığıyla birlikte madenler üzerinden büyük bir ticaretin döndüğünü ifade etmiştir. Söz konusu durumun çevreye zarar verdiğini de sözlerine eklemiştir.[3]
Mevzubahis iddialardan ötürü bölgede çevreci aktivistler tarafından çeşitli protestolar düzenlenmiştir. Bu da bahse konu olan güzergahtan geçişlerin daha sıkı denetime tabi olmasını beraberinde getirmiştir. Fakat Erivan yöneitmi, koridorun tamamen kapandığını iddia etmiştir. Buna rağmen Azerbaycan, geçişlerin sürdüğünü çeşitli delillerle ortaya koymuştur.[4]
Bu sorunlar ve Ermenistan’ın barış görüşmelerini uzatması, Bakü yönetiminin önemli bir adım atmasına neden olmuştur. 23 Nisan 2023 tarihinde Azerbaycan, Laçin Koridoru’nun başlangıç kısmına asker göndererek bu bölgede kontrol noktası kurmuştur. Bunun akabinde ise bayrak dikerek bölgenin Azerbaycan yönetiminde olduğunu dünyaya duyurmuştur.[5]
Bu durum, başta Ermenistan ve Karabağ’da yer alan ayrılıkçı hükümet tarafından olmak üzere dünya üzerindeki birçok aktör tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Özellikle de Rusya, ABD ve Fransa tepki gösteren ülkeler arasında yer almaktadır. ABD, söz konusu kontrol noktasının barış için atılan adımlara zarar vereceğini iddia etmektedir.[6] Fransa ise Dışişleri Bakanı düzeyinde bir ziyaret gerçekleştirerek bu durumun giderilmesi için çalışmalar gerçekleştirmektedir.[7] Rusya da bölgeden görev yapan Rus Barış Gücü Komutanı’nı değiştirerek Alexander Lentsov’u atamıştır. Lentsov, durumu eski haline çevirebilmek için görüşmelerin gerçekleştirildiğini dile getirmiştir.[8]
Laçin Koridoru üzerindeki yeni durum, Erivan yönetimini zora sokmaktadır. Bakü ise daha ileri adımlar atmak için hazırlık içerisinde gözükmektedir. Rusya da bölgedeki ağırlığını korumak için Azerbaycan’la masaya oturmaktadır. Bu süreçten Ermenistan lehine bir karar çıkmaması durumunda Ermenistan Hükümeti’nin Batı’ya olan ilgisinin artacağı öngörülebilir. Batı ise Karabağ Sorunu’nu kullanarak her iki ülkeyi de kendi iradesi altında toplamaya çalışmaktadır. Esasen bu nedenle Azerbaycan’ın adımı, ABD için fırsattır. Azerbaycan yönetimi ise hem ABD’nin hem de Rusya’nın desteğini almak istemektedir ve bu amaca yönelik etkin diplomasi yürütmektedir.
Sonuç olarak Laçin Koridoru’nun Azerbaycan kontrolüne girmesi, yasadışı geçişleri engelleyecektir. Üstelik Karabağ ayrılıkçı yönetimi de askeri açıdan zayıflayacaktır. Bu sayede gelecekte çıkabilecek “Üçüncü Karabağ Savaşı”nın da önüne geçme noktasında önemli bir fırsat yakalanmış olacaktır.
[1] “Azerbaijan Calls on Armenia to ‘Accept Reality’ Following 2nd Karabakh War”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/azerbaijan-calls-on-armenia-to-accept-reality-following-2nd-karabakh-war/2850223, (Erişim Tarihi: 28.04.2023).
[2] “Armenia-Azerbaijan, Tensions Rise As Baku Establishes Border Control on Lachin Corridor”, Osservatorio Balcani e Caucaso Transeuropa, https://www.balcanicaucaso.org/eng/Areas/Azerbaijan/Armenia-Azerbaijan-tensions-rise-as-Baku-establishes-border-control-on-Lachin-Corridor-224902, (Erişim Tarihi: 28.04.2023).
[3] “BM Güvenlik Konseyinde Azerbaycan ve Ermenistan arasında Laçın Koridoru tartışması”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bm-guvenlik-konseyinde-azerbaycan-ve-ermenistan-arasinda-lacin-koridoru-tartismasi/2769340, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[4] “3 Soruda-Azerbaycanlı STK’lerin Laçın Koridoru’ndaki maden protestoları”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/3-soruda-azerbaycanli-stklerin-lacin-koridorundaki-maden-protestolari/2787503, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[5] “Azerbaijan Sets up Checkpoints on the Lachin Corridor”, Economist İnteligence, https://www.eiu.com/n/azerbaijan-sets-up-checkpoints-on-the-lachin-corridor/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[6] “US ‘Deeply Concerned’ by Azerbaijan’s Checkpoint on Lachin Corridor Bridge”, VOA, https://www.voanews.com/a/us-deeply-concerned-by-azerbaijan-checkpoint-on-lachin-corridor-bridge/7062738.html, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[7] “Fransa Xarici İşlər Nazirinin Azərbaycana Səfəri Başlayır”, Report, https://report.az/xarici-siyaset/fransa-xarici-isler-nazirinin-azerbaycan-ve-ermenistana-seferi-baslayir/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
[8] “Назначен новый командующий российскими миротворцами в Карабахе”, Lenta, https://lenta.ru/news/2023/04/26/karabakh_new/, (Erişim Tarihi: 29.04.2023).
