Avrasya’nın değişen ve gelişen dengeleri kapsamında farklı koridor projeleri hayata geçirilmek istenmektedir. Özellikle de yükselen üretim ve güç merkezleri, Batı’ya ulaşabilmek için bu koridor projelerinin gerçekleştirilmesi noktasında kilit rol oynamaktadır. Örneğin Çin, 2013 yılında Kuşak ve Yol Girişimi’ni ilan ederek bunun ana öncüsü olmuştur. Günümüzde de dünyanın çeşitli ülkelerinde söz konusu girişimle ilişkili olarak çeşitli projeler gerçekleştirmek için inisiyatif almaktadır.
Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru (INSTC), 7.200 km uzunluğunda olan ve Hindistan, İran ve Rusya’nın etkin olduğu hem deniz hem de kara boyutu bulunan bir koridor projesidir. Hindistan, yükselen bir güç merkezi olmakla birlikte temel hedefi, Rusya ve Avrupa’ya ulaşabilmektedir. Rusya, bir enerji merkezi ve Avrupa da bir pazar olduğu için söz konusu proje büyük önem kazanmaktadır. 2002 yılına kadar uzanan INSTC’nin güzergahı, Hindistan’ın Mumbai kentinden başlayarak Umman Denizi üzerinden İran’a ve oradan da Kafkasya ve Orta Asya’yı kapsayacak şekilde Hazar Bölgesi aracılığıyla Rusya ve Avrupa’ya ulaşmaktadır.[1]
Söz konusu projenin temelleri 2000’li yılların ilk dönemlerine kadar uzasa da uzun süre boyunca projenin geliştirilmesi konusunda ciddi adımlar atılmamıştır. Ancak Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasıyla birlikte devletler, mevzubahis koridora önem vermeye başlamıştır. Hatta INSTC aracılığıyla devletler arasında yapılan ilk mal transferi, 2022 yılının Haziran-Temmuz aylarında gerçekleştirilmiştir. Bu noktada Rusya, Hindistan’a daha az maliyetle enerji ihraç etmeyi ve Hindistan pazarına ulaşmayı amaçlamaktadır. Böylece Batı’nın uyguladığı yaptırımları aşması da kolaylaşacaktır.[2] İran, jeopolitik konumunu kuzey-güney güzergahında ana hatta dönüştürürken; bundan hem ekonomik kazanım elde edecek hem de Batı’nın uyguladığı yaptırımları zayıflatabilecektir.
Hindistan’ın ise daha kapsamlı amaçlarının bulunduğu söylenebilir. Öncelikle Yeni Delhi, Rus enerji kaynaklarına daha az maliyetle kısa bir sürede ulaşabilecektir. Ayrıca Batı’nın uyguladığı yaptırımlar nedeniyle zayıflayan Rus pazarına girebilecektir. Daha da önemlisi Avrupa’ya ulaşabilecek ve Batı nazarında bir üretim merkezine dönüşecektir.
Bununla birlikte Hindistan’ın Çin’le arasında çeşitli konularda rekabet yaşandığı bilinmektedir. Bu aşamada Yeni Delhi’nin INSTC’yi Kuşak ve Yol Girişimi’ne bir alternatif olarak ön plana çıkaracağı söylenebilir. Ayrıca INSTC üzerinden ekonomik kapasitesini arttırmaya çalışan Yeni Delhi yönetimi, koridor bağlamında kurduğu ilişkilerle Çin gibi etkili bir aktöre dönüşmeyi amaçlamaktadır.
Hindistan’ın etki oluşturmak istediği coğrafyalardan biri de Orta Asya’dır. Zira bölge önemli yeraltı zenginliklerine sahiptir. Ayrıca Asya’nın kalbinde bulunması itibarıyla kritik bir jeopolitik önem sahiptir. Pekin’in bölgede artan faaliyetleri ve güçlenen ilişkileri karşısında aksiyon almak isteyen Yeni Delhi, INSTC’yi bir araç olarak kullanacaktır. Bu süreçte Hindistan, sadece Orta Asya’da değil; Pakistan’ın önemli bir coğrafya olarak gördüğü Afganistan’da da etkin bir aktör olacaktır.
Bilindiği üzere, Hindistan’ın Çin’le olduğu gibi Pakistan’la da arasında çeşitli konularda anlaşmazlıklar vardır. Yeni Delhi, İslamabad ile Pekin arasında hayata geçirilmek istenen Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru’yla (CPEC) çevrelenmek istendiğini düşünmektedir. Bu noktada Hindistan, INSTC üzerinden Afganistan ve Orta Asya’ya uzanarak hem çevrelenmeyi kırmayı hem de çevrelenmeye çevreleyerek cevap vermeyi amaçlamaktadır. Hindistan ile Taliban arasında son bir yıldır yaşanan normalleşme sürecini bu perspektiften okumak mümkündür.
Özetle INSTC’nin Orta Asya’yla ilgisi öncelikle Rusya’ya ulaşmak için kullanılan güzergah üzerinde yer almasıyla ilgilidir. Zira Hazar Bölgesi üzerinden geçen INSTC, bu coğrafyada üç kola ayrılmaktadır. Güney Kafkasya ve Hazar Denizi boyunca ilerleyen rotanın yanı sıra İran, Türkmenistan, Kazakistan ve Rusya arasında da bir güzergah söz konusudur. Ayrıca 2022 yılının Haziran-Temmuz aylarında Hindistan ile Rusya arasındaki ilk mal transferi de yani Rusya-Güney Asya bağlantısı da Orta Asya üzerinden gerçekleştirilmiştir.[3]
Bahse konu olan durumdan ötürü günümüzde INSTC’nin hayata geçirilmesi için çeşitli adımlar atılmaktadır. Ancak belirtmek gerekir ki; INSTC’nin mevzubahis güzergahlar sınırlı kalması beklenmemektedir. Çünkü Hindistan ile Orta Asya arasındaki ilişkilerin daha da güçlenmesi ve ticaret hacminin artması için coğrafi bir bağ kurulması gerektiği düşünülmektedir. Burada Yeni Delhi yönetiminin Pekin’in politikalarına benzer bir strateji izleyeceği söylenebilir. Bu bağlamda koridorun hayata geçirilmesi sürecinde çeşitli altyapı projeleri gerçekleştirilmeye çalışılacaktır. Daha sonra da taraf ülkelerle olan ilişkilerin enerjiden madenciliğe ve tarımda teknolojiye kadar çok boyutlu bir şekilde derinleşmesi ve genişlemesi muhtemeldir. Örneğin Hindistan, Tacikistan’daki bir projeyi bitirmek üzere olduğunun mesajını vererek Orta Asya’da önemli bir aktöre ve partnere dönüşeceğini göstermeye çalışmaktadır.[4]
Sonuç olarak değişen güç merkezleri, dönüşen bir dünya sistemini de beraberinde getirmiştir. Batı’nın yanı sıra Asya’da yeni güç merkezleri ortaya çıkmaktadır. Bunun son örneklerinden biri de INSTC ve dolayısıyla Hindistan’dır. Yeni Delhi yönetimi, Pekin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ndeki stratejisine benzer bir yol haritası benimseyerek INSTC’yle bağlantılı çeşitli projeler üzerinden farklı ülkelerle ilişkilerini derinleştirmek istemektedir. Orta Asya ise Hindistan için ilk sınavın verileceği bölge olarak görülebilir. Bu bağlamda Hindistan, Orta Asya devletleriyle münasebetlerinde ekonomik ve jeopolitik kazanımlar elde etmesi halinde INSTC’ye küresel bir vizyon katabilir.
[1] “India and Russia To Connect Supply Chains Via Iran’s INSTC”, Silk Road Briefing, https://www.silkroadbriefing.com/news/2020/03/24/india-russia-connect-supply-chains-via-irans-instc/, (Erişim Tarihi: 05.04.2023).
[2] Charu Sudan Kasturi, “Is the INSTC Russia’s New Economic Escape Route?”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/economy/2022/7/27/russias-new-economic-escape-route, (Erişim Tarihi: 05.04.2023).
[3] Jagannath P. Panda, “Revitalizing INSTC: Analyzing Geopolitical Realignments and the China Factor”, Institute for Security&Development Policy, https://isdp.eu/publication/revitalizing-instc-analyzing-geopolitical-realignments-and-the-china-factor/, (Erişim Tarihi: 05.04.2023).
[4] “India Becomes a Key Player in Central Asia Riding on Infra Projects”, Economic Times, https://infra.economictimes.indiatimes.com/news/urban-infrastructure/india-becomes-a-key-player-in-central-asia-riding-on-infra-projects/96451374?redirect=1, (Erişim Tarihi: 05.04.2023).
