Son bir sene içerisinde Yunanistan, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) başta olmak üzere, Fransa ve Almanya gibi Batılı ve Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü (NATO) üyesi ülkelerle yakın bir savunma işbirliği içerisine girmiştir. Rusya-Ukrayna Savaşının patlak vermesiyle de Yunanistan’ın hem siyasal hem de coğrafi konumu, bu savaşta Atina’nın dolaylı olarak Ukrayna’ya yardım sağlamasına yol açmıştır.
Bilindiği gibi pek çok NATO ülkesi, Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Kiev yönetimine silah ve askeri ekipman desteği sağlamışlardır. Yunanistan da 11 aylık süreçte sağladığı yardımlarla öne çıkan ülkeler arasında yer almaktadır. Atina yönetimi, savaş başladıktan hemen sonra, 27 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’ya 20.000 Kalaşnikof tüfeği, 815 RPG-18 tek kullanımlık roketatar ve açıklanmayan sayıda 122 mm güdümsüz roket olmak üzere çeşitli mühimmatlar sağlayarak askeri destekte bulunmuştur.[1] Bu desteklerin ardından Yunanistan Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamalarda ülkenin kendi savunma gereklilikleri nedeniyle Ukrayna’ya daha fazla askeri yardım gönderilmeyeceği ifade edilmiştir.[2]
Üstelik söz konusu açıklama bununla sınırlı kalmamıştır. Askeri harcamalara büyük pay ayıran Yunanistan, 2022 yılının Eylül ayında Almanya’yla bir savunma anlaşması imzalamıştır ve bu bağlamda Atina, Almanya’dan alacağı Marder 1A3 tanklarının karşılığında elindeki 40 adet eski Sovyet yapımı BMP-1 IFV tankı, aynı yılın Ekim ayında Ukrayna’ya teslim etmiştir.[3]
Daha sonra Yunan medyasında, Atina yönetiminin 2022 senesinin Aralık ayında ABD’den alacağı Patriot hava savunma sistemlerinin karşılığında Ukrayna’ya elindeki Rus yapımı S-300 hava savunma sistemini vereceğini öne süren haberlere yer verilmiştir.[4] Bu teklifi, 16 Aralık 2022 tarihinde Yunanistan Savunma Bakanı Nikos Panagiotopoulos, şu sözlerle dile getirmiştir:[5]
“ABD, Girit adasına bir Patriot sistemi kurarsa ve ulusal hava savunma sistemiyle entegre hale getirdikten sonra S-300’ler kaldırılabilir. Aynı süreç, Ukrayna’ya göndermek isteyebilecekleri diğer Rus kaynaklı hava savunma sistemleri için de geçerli.”
Bahse konu olan açıklama, daha sonra Atina yönetiminin ABD ile Rusya arasında bir ikilemde kalmasına neden olmuştur. Çünkü Rusya, bu açıklamalardan rahatsızlık duymuştur. ABD ise Atina’ya baskıda bulunmuş ve Patriotlar Yunanistan’a teslim edilmese de Yunanistan’ın S-300’leri Ukrayna’ya vermesinin önemli olduğunu ifade etmiştir. Moskova’dan Yunanistan’a ilk tepki, Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova aracılığıyla verilmiştir. Zaharova, bahsi geçen açıklamada şunları söylemiştir:[6]
“Sovyetler Birliği’nde yapılan S-300’ler ve diğer hava savunma sistemlerini Kiev rejimine teslim etmeye yönelik provokatif planları Rusya’ya karşı apaçık saldırgan bir hamle olarak değerlendiriyoruz.”
Anlaşılacağı üzere Zaharova, Yunanistan’ı bahsi geçen karardan vazgeçmesi için uyarmıştır. Bu nedenle de Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, konuşmasının devamında şu açıklamada bulunmuştur:[7]
“Sözleşmeden doğan yükümlülüklerin ihlali kaçınılmaz olarak Yunanistan’ın hava savunma yeteneklerinin önemli ölçüde zayıflamasına ve ek sonuçlara yol açacaktır.”
Yukarıda belirtilen sözlerle Zaharova, daha sonra Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un da bahsettiği, Rusya ile Yunanistan arasında S-300’lerin transferi esnasında yapılan sözleşmeyi kastetmektedir. Sözleşmeye göre Yunanistan, S-300’leri Rusya’nın onayı olamadan üçüncü bir tarafa transfer edemeyecektir. Ayrıca, “ek sonuçlar” ifadesinden kastedilenin ne olduğu detaylı bir şekilde açıklanmasa da Moskova’nın Atina’yı tehdit ettiği öne sürülebilir.
19 Aralık 2022 tarihinde Zaharova’nın yaptığı açıklamanın ardından Yunanistan’ın S-300’leri Ukrayna’ya devrettiğine dair haberlerin medyada yer alması üzerine bu kez Lavrov’dan bir açıklama gelmiştir. 28 Ocak 2022 tarihinde Lavrov, Yunanistan’ın bu sistemleri Rusya’nın rızası olmadan kimseye devretme hakkının bulunmadığını yinelemiş ve Yunanlıların kendilerine bu konuda taahhüt verdiklerini belirtmiştir.[8]
Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan gelen uyarıların ardından Atina yönetimi geri adım atmak zorunda kalmıştır. Panagiotopoulos, medyada yer alan iddialardan haberdar olduğunu söyleyerek konuyu yalanlamış ve Yunanistan’a ABD’den herhangi bir resmi teklif gelmediğini vurgulamıştır.[9]
Şüphesiz Atina’nın Rusya-Ukrayna Savaşı’na dair bu iddialı hamleleri ve çıkışları, ABD’nin desteğine dayanmaktadır. Son yıllarda ABD, Yunanistan’a ciddi askeri yardımlarda bulunmuş, Dedeağaç Üssü’nün silahlandırılmasına ek olarak Ege ve Akdeniz’de diğer müttefiklerle birlikte sayısız askeri tatbikatlar ifa etmiştir. Bu askeri işbirliğine dayanarak hem kendi ordusunu modernize etmek hem de Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Ukrayna’ya katkıda bulunmak isteyen Yunanistan, aslında NATO içerisindeki konumunu güçlendirmeye çalışmaktadır.
Her ne kadar Rusya, belirli bir aşamaya kadar Yunanistan’ın hamlelerine sessiz kalmışsa da S-300 meselesini görmezden gelmemiştir. Bunun temel nedeni ise Yunanistan’ın bu hamlesine sessiz kalınması halinde S-300 sattığı diğer ülkelerin de Ukrayna’ya destek noktasında benzer adımlar atma ihtimalidir.
Bunun yanı sıra Yunanistan’ın geri adım atmasını da yorumlamak gerekmektedir. Öncelikle ABD’den Yunanistan’a bu konuda tam destek garantisinin verilmediğine dikkat çekmek gerekmektedir. Nitekim konu hakkında soru sorulduğunda ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price aşağıdaki açıklamayı yapmıştır:[10]
“Ukrayna’nın kendini savunmasına yaptıkları veya yapabilecekleri herhangi bir katkıyı önemsiyor ve ilgili ülkelere her zaman saygı duyuyoruz. Ukrayna’nın havadan karşı karşıya olduğu derin tehdidin kesinlikle farkındayız ve bu, Yunanistan’ın da dahil olduğu NATO’daki müttefiklerimiz tarafından biliniyor.”
İkinci olarak enerji faktöründen bahsedilebilir. Çünkü Yunanistan’ın Rusya’yla olan enerji alışverişi henüz bitmemiştir. Dolayısıyla Moskova, enerji hatlarını keserek Atina’ya yanıt verebilirdi. Her ne kadar Atina, alternatif tedarikçi bulmaya çalışsa da bu tarz bir gelişme, Yunanistan’ın ekonomisi ve enerji güvenliği için bir tehdit oluşturabilirdi. Atina’nın bu riski göze alamadığı ifade edilebilir.
Ayrıca şayet Yunanistan’ın S-300 hava savunma sistemlerini Ukrayna’ya transfer etmesi halinde Rusya, Yunanistan’ın en yakın müttefiki olan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ne (GKRY) yönelik bir hamle yapabilirdi. Bilindiği üzere, Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan önce Rusya ile GKRY arasında hem askeri hem siyasal hem de ekonomik bir ilişki mevcuttu ve dolayısıyla Rusya’nın GKRY üzerinde bir nüfuzu oluşmuştu. GKRY’nin Ukrayna Savaşı’nda müttefiki Yunanistan gibi aktif bir şekilde Ukrayna’ya yardım sağlayamaması ve AB tarafından uygulanan yaptırımların tümüne katılmaması da bundan kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla bahsi geçen senaryoda Rusya’nın GKRY’deki nüfuzunu kullanarak en hafif ifadeyle ekonomik bir atağa geçmesi öngörülebilirdi.
Neticede Yunanistan, Batılı müttefikleri sayesinde hem askeri açıdan modernleşmiş hem de elindeki teknolojik bakımdan eskimiş silahları Ukrayna’ya sevk ederek Ukrayna’ya yardımda bulunmuş ve böylelikle NATO içerisindeki konumunu güçlendirmeye başlamıştır. Almanya’yla imzalanan değiş-tokuş anlaşmasının ardından benzer bir askeri alışverişin ABD’yle gerçekleştirilebileceği ifade edilse de Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından Atina ile Moskova arasında imzalanan sözleşmeler hatırlatılmış ve Yunanistan bir nevi “tehdit” edilmiştir. ABD’den istediği desteği göremeyen Atina yönetimi ise bu konuda geri adım atmak durumunda kalmıştır.
[1] Stijn Mitzer-Joost Oliemans, “Guns N’ Greece: Hellenic Support to Ukraine’s Army Of Resistance”, Oryx, https://www.oryxspioenkop.com/2022/05/guns-n-greece-hellenic-support-to.html, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[2] “Greece Says No More Weapons for Ukraine”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/greece-says-no-more-weapons-for-ukraine/, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[3] “First Six German Marder Tanks Arrive in Greece in Swap Deal”, e-Kathimerini, https://www.ekathimerini.com/news/1195910/first-six-german-marder-tanks-arrive-in-greece-in-swap-deal/, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[4] “Στέλνει η Ελλάδα τους S-300 της Κρήτης στην Ουκρανία;”, Efsyn, https://www.efsyn.gr/politiki/kybernisi/371404_stelnei-i-ellada-toys-s-300-tis-kritis-stin-oykrania, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[5] “Greece is Ready to Transfer S-300 to Ukraine if the US Deploys Patriot Air Defense Systems in Crete”, Greek City Times, https://greekcitytimes.com/2022/12/17/greece-is-ready-to-transfer-s-300-to-ukraine-if-the-us-deploys-patriot-air-defense-systems-in-crete/, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[6] “Russia Puts Greece on Notice over Cyprus’ S-300 Missiles”, KNews, https://knews.kathimerini.com.cy/en/news/russia-puts-greece-on-notice-over-cyprus-s-300-missiles, (Erişim Tarihi: 02.01.2022).
[7] Aynı yer.
[8] “Greece can’t Supply S-300 Systems without Russia’s Approval: Lavrov”, TRT World, https://www.trtworld.com/europe/greece-can-t-supply-s-300-systems-without-russia-s-approval-lavrov-63987, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
[9] Aynı yer.
[10] Βίκυ Σαμαρά, “Νέες πιέσεις και αμηχανία για τους S-300”, News 247, https://www.news247.gr/politiki/nees-pieseis-kai-amichania-gia-toys-s-300.9878269.html, (Erişim Tarihi: 02.01.2023).
