Karadağ’da Dritan Abazovic başbakanlığındaki hükümetin 20 Ağustos 2022 tarihinde güvenoyu alamaması üzerine başlayan yeni hükümet kurma süreci, siyasi krize dönüşmüştü. Bu bağlamda yeni hükümetin kurulması kapsamında başbakan adayının sunulması için partilere 30 gün süre tanınmış; ancak ülkedeki Sırp yanlısı partiler, Cumhurbaşkanı Milo Djukanovic’e yeni hükümeti kurmak için Demokratik Cephe Partisi’nden Miodrag Lekic’in adaylığını destekleyen vekillerin imzalarının tamamını Cumhurbaşkanı’na ulaştıramamıştı. Bu nedenle Djukanovic, gerekli şartları yerine getirmediği için hükümeti kurma görevini Lekic’e vermeyi reddetmiş ve erken genel seçime gidilmesini talep ederek bunun 2023 yılının başında olabileceğini duyurmuştu.[1]
Söz konusu gelişmelerin ardından Demokratik Cephe Partisi, Cumhurbaşkanlığına İlişkin Kanun’da değişiklik yapılmasını talep etmiştir.Öyle ki; 81 üyeli Karadağ Parlamentosu, 2 Kasım 2022 tarihinde Cumhurbaşkanı Milo Djukanovic tarafından “anayasal darbe” olarak nitelendirilen yasal düzenlemeyi, 41 milletvekilinin oyuyla kabul etmiştir. Ancak Cumhurbaşkanı, ilgili kararı 8 Kasım 2022 tarihinde Meclis’e geri yollamıştır.
Bahse konu yasal düzenleme, Karadağ’daki Sırp yanlısı partilerin kurmalarına olanak sağlamak amacıyla Cumhurbaşkanı’nın hükümeti kurma görevini kimseye vermemesi durumunda Meclis çoğunluğunun desteğine sahip adayın görevi üstlenmesini öngörmektedir. Demokratik Cephe Milletvekili Predrag Bulatovic, söz konusu düzenlemenin siyasi krizi çözeceğini savunmuştur.[2]
Djukanovic, hükümetin kurulması için siyasi partileri istişarelere davet etmemiştir. Cumhurbaşkanının yetkilerini kısıtlayan kanun, 12 Aralık 2022 tarihinde Karadağ Meclisi’nde ikinci kez oylanarak milletvekillerinin onayından geçmiştir. Ancak aynı oturumda Djukanovic’in muhalefetteki Sosyalist Demokrat Partisi (DPS) milletvekillerinin oturuma katılmamaları nedeniyle Anayasa Mahkemesi’nin üyeleri belirlenememiştir. Ayrıca oturumda, Cumhurbaşkanı’nın anayasal yükümlülüğü olmasına rağmen bir temsilci atamaması nedeniyle Anayasa’yı ihlal edip etmediğini belirlemek için soruşturma başlatılması önerisi de gündeme gelmiştir.[3]
Cumhurbaşkanı’nın yetkilerini kısıtlayan yasa tasarısının kabul edilmesinin ardından ülkede binlerce gösterici Djukanovic’in liderliğini üstlendiği Karadağ’ın DPS öncülüğünde protesto gösterileri düzenlenmeye başlamıştır. Haftalardır devam eden gösterilerde; “Biz Karadağ ve Avrupa Birliği (AB) için buradayız.” ve “Seçim istiyoruz.” yazılı pankartlar taşınmaktadır. Göstericiler, “Faşizm varken bize rahat yok.”, “Susmak için burada değiliz.” ve “Anayasayı çiğnetmeyiz, seçim istiyoruz.” sloganları atarak erken seçim talebinde bulunmaktadır. Meclise tepki gösteren eylemciler, Parlamento binası önünde toplanarak binaya taş ve şişe fırlatmışlardır. Şiddet eylemlerine sahne olan gösterilerde protestocular, Başbakan Abazovic ile İçişleri Bakanı Filip Adzic’i “hain” olarak nitelendirmiştir.[4]
Öte yandan AB de Karadağ’daki siyasi aktörlere “Cumhurbaşkanı’nın yetkilerini kısıtlayan kararı” iptal etme çağrısında bulunmuştur.Avrupa Komisyonu Sözcüsü Ana Pisonero, Karadağ’daki provokatif eylemlerin bir an önce sona ermesi gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca Pisonero, Karadağ’ın Anayasa Mahkemesi üyelerini belirleyerek kurumsal krizi sonlandırma fırsatını bir kez daha kaçırdığına dikkat çekerek, “İşlevsel bir Anayasa Mahkemesi, Karadağ’ın vatandaşlarının temel haklarını koruması ve AB yolunda ilerlemesi için kilit öneme sahip.” ifadelerini kullanmıştır.[5]
Bununla birlikte ABD’nin Podgorica Büyükelçiliği de barışçıl ve yapıcı görüşmelerin gerçekleştirilmesi çağrısında bulunmuştur. Büyükelçilikten yapılan açıklamada, “Karadağlı siyasileri ve ülkedeki tüm vatandaşları siyasi sorunlara barışçıl çözüm bulmaya davet ediyoruz.” ifadelerine yer verilmiştir.[6]
Anlaşılacağı üzere ülke vatandaşları her ne kadar DPS iktidarından memnun olmasalar da bunun erken seçimle çözüme kavuşacağını düşünmektedir. Dolayısıyla ülkede erken seçime gidilememesi halinde, bu yaşananların bir iç karışıklığa dönüşme ihtimali vardır. Ayrıca yasanın Cumhurbaşkanı tarafından kabul edilmemesi nedeniyle 2023 yılının başında erken seçime gidilmesi olasılık dahilindedir.
Sonuç olarak AB ve ABD, ülkede Rusların da desteğine sahip olacak bir Sırp yanlısı hükümetin kurulmasına sıcak bakmayacaktır. Dolayısıyla bunun gerçekleşmemesi için bazı girişimlerde bulunabilir. Bu da ülkenin Rusya-Batı mücadelesinin oyun sahalarından biri haline gelebileceğine işaret etmektedir.
[1] “Karadağ Cumhurbaşkanı’ndan Yeni Hükümet Kurulması Yerine Seçime Gidilmesi Kararı”, Anadolu Ajansı (AA), https://www.aa.com.tr/tr/dunya/karadag-cumhurbaskanindan-yeni-hukumet-kurulmasi-yerine-secime-gidilmesi-karari/2692392, (Erişim Tarihi: 13.12.2022).
[2] “Thousands in Montenegro Clash with Police over Political Tension”, Anadolu Agency (AA), https://www.aa.com.tr/en/europe/thousands-in-montenegro-clash-with-police-over-political-tension/2762549, (Erişim Tarihi: 13.12.2022).
[3] “Propao pokušaj izbora sudija Ustavnog suda Crne Gore”, Al Jazeera Balkans, https://balkans.aljazeera.net/videos/2022/12/12/propao-pokusaj-izbora-sudija-ustavnog-suda-crne-gore, (Erişim Tarihi: 13.12.2022).
[4] “Karadağ’daki Protestoya Polis Müdahalesi”, Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/karadag/karadag-daki-protestoya-polis-mudahalesi-h5255.html, (Erişim Tarihi: 13.12.2022).
[5] “AB’den, Karadağ’a ‘Cumhurbaşkanının Yetkilerini Kısıtlayan Kararı’ İptal Çağrısı”, Balkan News, https://www.balkannews.com.tr/karadag/ab-den-karadag-a-cumhurbaskaninin-yetkilerini-h5260.html, (Erişim Tarihi: 13.12.2022).
[6] Aynı yer.
