Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman, 5-11 Aralık tarihleri arasında Avrupa turunu gerçekleştirmektedir. Sherman, Avrupa gezisinde ABD’nin müttefikleriyle Ukrayna’daki durumu ele almayı planlamaktadır. Tahmin edileceği üzere, bu gezinin sonuçlarına göre, Beyaz Saray’ın Rusya’ya yönelik stratejisi güncellenecektir. Bu kapsamda Washington, Moskova’yle müzakere etmenin koşullarına karar verecektir. Bu çerçevede Sherman, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve Çekya’yı ziyaret edecektir. Buna ek olarak Sherman’ın İtalya ziyareti sırasında Vatikan’da da temaslarda bulunması planlanmaktadır.[1]
Bilindiği üzere Papa Francis, son birkaç aydır Rusya ile Ukrayna arasındaki barışın sağlanması için arabuluculuk teklifinde bulunmaktadır. Vatikan Dış İlişkiler Bakanı Paul Richard Gallagher da arabuluculuk önerisinde bulunarak Vatikan’ın müzakereler için platform yaratmaya hazır olduğunu dile getirmiştir. Benzer bir şekilde 2022 senesinin Eylül ayında da Papa Francis, “Helsinki Ruhu”nun canlandırılması çağrısında bulunmuştur. Aynı yılın Ekim ayında ise Papa Francis, iki ülkenin liderini diyaloğa davet etmiştir. 2022 yılının Kasım ayında da Papa Francis, Rusya ile Ukrayna arasındaki esir değişimi sürecinde sorumluluk almıştır. Rusya’nın Vatikan Büyükelçisi Alexander Avdeev de Ukraynalı mahkumların serbest bırakılması noktasında Papa Francis’ten gelen listelerin dikkate alındığını belirtmiştir.[2]
Sherman, 2022 yılının başında Rusya’nın güvenlik garantileriyle ilgili yapılan görüşmelerde kilit katılımcılardan biri olmuş; fakat savaşın ardından müzakereler kesintiye uğramıştır. Ayrıca Sherman, geçmişte Kuzey Kore ve İran’ın nükleer programlarına ilişkin yürütülen müzakerelerde de Amerikan heyetine başkanlık yapmıştır. Nitekim Ukrayna’daki savaş bağlamında gerçekleşen Rusya-Batı temaslarında da nükleer meseleler gündeme gelmektedir. Özellikle de Moskova’nın nükleer silah kullanımına ilişkin tehditlerde bulunması ve Zaporijya Nükleer Santrali, yürütülen istişarelerde bu konuların ele alınmasını zaruri hale getirmektedir.
Öte yandan Stratejik Saldırı Silahlarının Azaltılmasına İlişkin Antlaşma’yla (START) ilgili istişareler de mühimdir. START görüşmelerinin 29 Kasım-6 Aralık 2022 tarihlerinde Kahire’de gerçekleşmesi gerekse de Rusya, bu toplantıları erteleme kararı almıştır. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov, mevzubahis kararın “siyasi düzeyde alındığını” ve iki ülkenin öncelikleri arasındaki uyumsuzlukların bu neticeye sebebiyet verdiğini belirtmiştir. Ryabkov’a göre Amerikalılar, yalnızca STRAT’a odaklanırken; Moskova yönetimi, diğer sorunların çözümünü de önemsemektedir. Elbette bu durumda Ukrayna’daki gelişmelerin de etkisi vardır.[3]
1 Aralık 2022 tarihinde; yani START müzakerelerinin ertelenmesinden sonra ABD Başkanı Joe Biden, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le görüşmeye hazır olduğunu söylemiştir. Biden, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’la Beyaz Saray’da gerçekleştirdiği görüşmenin ardından düzenlenen ortak basın toplantısında Ukrayna’daki çatışmanın sona erdirilmesi için Putin’le görüşebileceğini; fakat Moskova’nın bazı kararları alması gerektiğini belirtmiştir. [4] Bu çerçevede Biden, şunları söylemiştir:[5]
“Eğer durum buysa, yani Putin Ukrayna’daki savaşı sona erdirme niyetindeyse, o zaman NATO’daki ortaklarımızla istişare ederek, Putin’in ne düşündüğünü görmek için müzakere masasına oturmaktan mutluluk duyacağım.”
Biden’a göre, Ukrayna müdahalesinde Rusya’nın hesapları tutmamıştır. Nitekim Moskova’nın zafer elde ettiğini kabullenmenin mantıklı olmadığını düşünen ABD Başkanı, savaşı sona erdirmenin de Rusya’nın Ukrayna’daki birliklerini çekmesinden geçtiğini savunmaktadır.[6] Bu konuda Washington ile Kiev’in benzer söylemleri kullandığı ifade edilebilir.
Öte yandan Kremlin yönetiminde de müzakere sürecinin yeniden başlamasına ilişkin bir işaret görülmemektedir. Nitekim Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, Biden’ın belirttiği koşulların kabul edilemez olduğunu söylemiş ve Rus Ordusu’nun Ukrayna’daki operasyonlarını sürdüreceğini ifade etmiştir. Bu anlamda Peskov, Washington’a Rusya’nın referandum düzenlediği yerlerin Rus toprağı olarak kabul edilmesi çağrısında bulunmuş ve bu talebin karşılanmamasının çatışmaların sona ermesini zorlaştırdığını öne sürmüştür.[7]
Diğer taraftan 3 Aralık 2022 tarihinde Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Belarus’u ziyaret ederek Belarus Cumhurbaşkanı Alexander Lukaşenko’yla görüşmüştür. Ukraynalı yetkililere göre Şoygu, Lukaşenko’dan silah ve askeri teçhizat başta olmak üzere, ülkenin altyapısını ve askeri üslerini kullanmayı talep etmiştir.[8] Mevzubahis ziyareti iki şekilde yorumlamak mümkündür. Bunlardan ilki Moskova’nın askeri-teknik anlamda Minsk’ten destek istediği iddiasının gerçeği yansıtması şeklindedir. İkincisi ise Rusya’nın Ukrayna’nın kuzeyinden yeni bir saldırıya geçmesi ve böylelikle Ukrayna Ordusu’nun iki bölgeye odaklanmasını sağlamak suretiyle doğudaki ilerleyişini durdurmak ve böylece sahadaki statükoyu Batılı aktörlere kabul ettirmektir.
Lukaşenko ise Şoygu’yla görüşmesinde, Rusya ve Belarus’un savaşı istemediklerini ve Putin’le gerçekleştirdikleri telefon görüşmesinde de toprak bütünlüklerini sağlamaya yönelik fikir alışverişinde bulunduklarını söylemiştir.[9] Aslında Lukaşenko, bu şekilde açıklamalarda bulunarak Rusya’ya verdiği desteğin Rus askerlerinin eğitim faaliyetleriyle sınırlı kalacağını ve Ukrayna’ya karşı savaşa dahil olmak istemediğini ortaya koymuştur. Yani Lukaşenko, savunma temelli bir siyasetten yanadır. Buna karşılık ABD, Ukrayna Ordusu’na silah desteği vermeyi sürdüreceğini belirtmiştir.
Neticede hem ABD ve müttefikleri hem de Rusya, diyalog ve görüşme zemini aramaktadır. Lakin her iki taraf da karşıdaki aktörün taviz vererek geri adım atmasını beklemekte ve kendilerine sunulan koşulları reddetmektedir. Bu durum ise savaşın daha da uzayacağı anlamına gelmektedir.
[1] “Первый замгоссекретаря США отправится в Европу для обсуждения ситуации вокруг Украины”, TASS, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/16469863, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[2] “В Ватикане предложили организовать у себя переговоры России и Украины”, Vedomosti, https://www.vedomosti.ru/politics/news/2022/11/27/952322-vatikane, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[3] “Рябков объяснил, почему отменили встречу по ДСНВ с США”, Tass, https://tass.ru/politika/16452945, (Erişim Tarihi: 5.12.2022).
[4] “Байден заявил о готовности обсуждать с Путиным завершение боевых действий на Украине”, TASS, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/16480795, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[5] Aynı yer.
[6] Aynı yer.
[7] “В Кремле условия Байдена по переговорам с Россией назвали невозможными”, Ria Novosti, https://ria.ru/20221202/peregovory-1835831408.html, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[8] “Арестович рассказал, о чем в Минске договорились Шойгу и Лукашенко”, Post Factum, https://postfactum.info/politics/arestovich-rasskazaal-o-chem-v-minske-dogovorilis-shoygu-i-lukashenko-13766.html, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[9] “Лукашенко на встрече с Шойгу: ни вы, ни мы войны не хотели и не хотим”, Belta, https://www.belta.by/president/view/lukashenko-na-vstreche-s-shojgu-ni-vy-ni-my-vojny-ne-hoteli-i-ne-hotim-538182-2022/, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
