Siyasi istikrarsızlık ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle 2 Ekim 2022 tarihinde dördüncü kez sandık başına gidilen Bulgaristan’da hala bir hükümet kurulamamıştır. Mevcut süreçte Rus yanlısı Gılıb Donev’in başbakanlığında yönetilen ülkede hükümetin kurulmasına yönelik müzakere süreci devam etmektedir. Lakin siyasi partiler arasındaki anlaşmazlık nedeniyle Bulgaristan’da yeni hükümetin kurulma ihtimali oldukça düşüktür. Nitekim Cumhurbaşkanı Rumen Radev’in Bulgaristan’ın Yükselişi Partisi’yle hükümet kurulması konusundaki son istişareleri başlattığı 28 Kasım 2022 tarihinde yaptığı şu açıklama müzakerelerde başarılı olunmadığını net bir şekilde ortaya koymaktadır:[1]
“İstişarelerin başlamasından bu yana bir ay geçti. Parlamentoda temsil edilen siyasi partilere, çatışmadan bir çıkış yolu bulmaları ve bir kabinenin kurulması konusunda rasyonel bir fikir birliğine varmaları için yeterli süreyi verdim. Ancak parlamento, Bulgaristan vatandaşlarını ilgilendiren sorunları ele almak yerine Seçim Yasası’yla uğraşmaya karar verdi.”
Bu yüzden Bulgaristan’da erken seçim ihtimalinin geçerliliğini korumaya devam ettiği düşünülmektedir. Nitekim Cumhurbaşkanı Radev, 21 Kasım 2022 tarihinde yaptığı bir açıklamada erken seçimin sinyalini vermiştir.[2]
“Ocak ve Şubat aylarında seçim planlamayacağım. Bunun neye yol açacağını tahmin edebiliriz ve seçmen katılımının daha da düşük olması riski gerçek. Hükümet kurulmazsa en erken Mart ayında yeni seçimler yapılacak.”
Öte yandan ülkede kabinenin oluşturulması için son olarak Bulgaristan’ın Yükselişi Partisi’ne görev verilmiştir. Nitekim parti lideri Stefan Yanev, “Önemli olan kabineyi destekleyecek çoğunluğu oluşturmak. Erken seçim, vatandaşları ve toplumu ilgilendiren hiçbir sorunu çözmeyecektir.”[3] açıklamasında bulunarak parlamentoda temsil edilen tüm oluşumlarla görüşmeye hazır olduğunu belirtmiştir. Ancak Yanev’in hükümeti kurmak için yeterli desteği alamayacağı düşünülse de Rus yanlısı olarak bilinen Vazrazhdane (Diriliş Partisi) ve Bulgaristan Sosyalist Partisi’nden (BSP) destek görme olasılığı vardır. Bunun yanı sıra Değişime Devam Ediyoruz Partisi’nin (PP) Demokratik Bulgaristan Partisi’yle (DB) bir koalisyon kurması konuşulanlar arasındadır. Fakat ülkedeki gelişmelere ve konjonktüre bakıldığında, partiler arasında bulunan anlaşmazlıklar nedeniyle yeni bir kabinenin oluşturulması sürpriz olacaktır.
Bununla birlikte hükümet kurma görüşmelerinin devam ettiği süreçte Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar Partisi (GERB), Haklar ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) ve Bulgar Sosyalist Partisi’nin (BSP) Seçim Kanunu’nda değişiklik yapılması ve kâğıt oy pusulalarının geri getirilmesi önerisi önemli gündem konularından birini oluşturmaktadır.
Seçim Kanunu’ndaki değişikliği öngören yasa tasarısı, 24 Kasım 2022 tarihinde Bulgaristan Parlamentosu’ndan görüşülmeye başlanmıştır. Özellikle de PP ve DB’nin karşı çıktığı değişiklikle ilgili seçimlerde kâğıt oy pusulalarının geri getirilmesi amaçlanmaktadır.[4] Nitekim PP lideri Petkov, “Yeni seçimlerin yakın olduğunu biliyorlar ve istedikleri bir sonraki seçimlerin eski usul, kâğıt sahtekarlığıyla yapılması.” demiştir.[5] Meclis’te siyasi partiler arasında anlaşmazlığa neden olan değişikliğe karşı ülke vatandaşları da tepki göstermektedir. Kâğıt oy pusulalarının yeniden geri getirilmesinin seçimlerde geçersiz oyların geçerli sayılması gibi usulsüzlüklerin önünü açacağını savunan binlerce kişi, 29 Kasım 2022 tarihinde Meclis binası önünde protesto düzenlenmiştir.[6]
Seçim Kanunu’nda değişiklik yapılması yeniden erken seçime hazırlık olarak değerlendirilmektedir. Buradaki amaç seçmenlerin güvenini kazanmaktır. Lakin güvenin bu tür değişiklikler üzerinden sağlanması oldukça zordur. Bilakis söz konusu stratejinin izlenmesi, seçmenlerin devlete olan güvenin azalmasına sebebiyet verebilir. Bu nedenle Bulgaristan’da tekrar seçime gidilmesi, bu güven kaybının daha da artmasına neden olacaktır. Zaten son seçimlerde tarihin en düşük katılımının olması bunun en büyük göstergesiydi.Bu yüzden de siyasi partiler arasında bir koalisyon hükümetinin kurulması son derece elzem gözükmektedir. Zira Bulgaristan vatandaşlarının sandığa gitmekten yorulduğu ve bir an önce istikrarlı bir hükümetin kurulmasını bekledikleri bilinmektedir.
Hükümet kurma müzakereleri ve Seçim Kanunu’nda değişiklik gibi konular, iç siyasette yaşanan çıkmazı yansıtırken; istikralı bir hükümetin olmayışı, ekonomideki sorunların çözümünü de zorlaştırmaktadır. Öyle ki; yükselen enflasyon rakamları karşısında sendikacılar, yaşam koşullarının düzeltilmesi talebiyle protesto gösterileri düzenlemiştir.
Diğer taraftan ülkedeki mevcut durum, 2023 yılı için devlet bütçesinin onaylanmasının önünde büyük bir engel teşkil etmektedir. Nitekim Bulgaristan Parlamentosu’nda 29 Kasım 2022 tarihinde yapılan oylamada eski bütçenin uzatılmasına karar verilmiştir. Bu mali politikaların devam etmesi halinde ise bütçenin %6,5 açık vermesi beklenmektedir. Ayrıca bütçe konusu, siyasi partiler arasında anlaşmazlık meselelerinden birini oluşturmaktadır. Zira PP, 2023 yılı için geçici hükümet tarafından yeni bir bütçe sunulması noktasında ısrarcı davranırken; GERB, BSP ve Bulgaristan’ın Yükselişi, bütçenin geçici hükümet tarafından değil; oluşturulacak yeni kabine tarafından sunulmasını savunmaktadır.[7]
Sonuç olarak Bulgaristan’da yaklaşık iki yıldır devam eden siyasi kriz, ülkeyi hem siyasi hem de ekonomik olarak çıkmaza sürüklemiştir. Tüm bu gelişmelerden hareketle, mevcut süreçte istikrarlı bir hükümetin kurulacağı beklentisi oldukça düşük görünmektedir. Bu nedenle Bulgaristan’ın 2023 yılının Mart ayında yeniden sandık başına gitmesi olasılık dahilindedir.
[1] “Bulgarian Rise: The Important Thing Now is to form A Cabinet, Snap Elections Will Not Solve Any Problems”, BNR, https://bnr.bg/en/post/101743119/bulgarian-rise-the-important-thing-now-is-to-form-a-cabinet-snap-elections-will-not-solve-any-problems, (Erişim Tarihi: 29.11.2022).
[2] “If No Government is Formed, There Will be New Elections in March at the EARLİESt: President Radev”, BNR, https://bnr.bg/en/post/101739512/if-no-government-is-formed-there-will-be-new-elections-in-march-at-the-earliest-president-radev, (Erişim Tarihi: 29.11.2022).
[3] Aynı yer.
[4] “Election Code Revisions to Be Voted at Next Sitting of Parliament”, Bulgarian News Agency, https://www.bta.bg/en/news/366906-election-code-revisions-to-be-voted-at-next-sitting-of-parliament (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
[5] “Anti-Paper-Ballot Protesters Block Traffic in Sofia”, Bulgarian News Agency, https://www.bta.bg/en/news/bulgaria/368625-anti-paper-ballot-protesters-against-paper-ballot-block-traffic-in-sofia, (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
[6] Aynı yer.
[7] “Bulgarian MPs Accepted the Budget Extension at First Reading”, Novinite, https://www.novinite.com/articles/217768/Bulgarian+MPs+accepted+the+Budget+Extension+at+First+Reading, (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
