Son zamanlarda Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (GKRY) güvenlik ve dış politikasında en fazla ön plana çıkan konu, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) otuz yıldan fazla bir süredir GKRY’ye uyguladığı silah ambargosunu geçtiğimiz aylarda tamamen kaldırmasıdır.[1] ABD’nin Türkiye’nin 1974 yılındaki Kıbrıs Barış Harekatı’ndan sonra hayata geçirdiği bu silah ambargosunun temel hedefi, Kıbrıs Adası’nda GKRY ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) arasında silahlanma yarışı yaşanmasının engellenmesidir. Ancak Washington yönetimi, 2018 yılında GKRY’ye karşı ambargoyu hafifletmiş[2] ve 2022 senesinde de tamamen kaldırmıştır. Böylece GKRY, dış politika ve güvenlik stratejileri bakımından yeni bir bakış açısı kazanmaya başlamıştır.
Bilindiği üzere, bahsi geçen ambargodan dolayı GKRY, silahlanmak ve ordusunu güçlendirmek için İsrail ve Rusya gibi bazı ülkelerle anlaşmalar yapmıştır. Elbette bu durum, çeşitli koşulları da beraberinde getirmiştir. GKRY’nin özellikle de Rusya’yla askeri ilişki geliştirmesi, Moskova’nın bölgedeki nüfuzunun artmasına yol açmıştır. Kremlin yönetiminin Akdeniz coğrafyasına ilişkin tarihi hedeflerinin bulunduğu düşünüldüğünde Moskova, bölgede etkisini arttırmak amacıyla önüne çıkan hiçbir fırsatı kaçırmamaya özen göstermiştir, denilebilir.
GKRY, bir Avrupa Birliği (AB) üyesi olsa da Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) gibi bir kolektif güvenlik örgütüne üye olmadığı için yasal olarak GKRY’nin Rusya’yla askeri işbirlikleri geliştirmesinin önünde herhangi bir beis yoktur. Bunun yanı sıra taraflar arasında ekonomik ilişkiler de bulunmaktadır. Fakat ABD’nin uyguladığı ambargonun kalkmasıyla birlikte GKRY, Washington’dan silah satın almayı arzulamaktadır.[3] Üstelik Rum karar alıcılar, bunun hem bölgesel hem de uluslararası sorunlar doğuracağının farkındadır. Örneğin bu tarz adımlar, KKTC’yle yaşanan sorunların daha da tırmanmasına sebebiyet verebilir.
Bölge medyasında görüşleri yer alan bazı uzmanların GKRY’nin NATO’ya üye olabileceği şeklindeki iddiaları dile getirdikleri gözlemlenmektedir.[4] Ayrıca anketlerde de GKRY’nin NATO’ya üye olmasına dönük bir iradenin varlığı görülmektedir.[5] Her ne kadar Türkiye ve KKTC’yle yaşanan sorunlar hasebiyle üyelik ihtimal dahilinde olmasa da söz konusu tartışmalar, GKRY’nin güvenlik politikalarında yeni arayışlar içerisinde olduğunu gözler önüne sermektedir.
Öte yandan, GKRY’de Rusya-Ukrayna Savaşı’na bir şekilde dahil olma ihtimalinin çekincesinin oluştuğu da görülmektedir. Bazı hükümet yetkilileri, savaşın başlamasının ardından GKRY’nin öneminin arttığını belirten ifadeler kullansalar da[6] GKRY’nin bu konuda çekinceli bir duruş sergilediği anlaşılmaktadır. Örneğin GKRY’nin ABD’den silah alması halinde eski Sovyet yapımı silahları Ukrayna’ya gönderebileceği tartışılmaktadır. Fakat 13 Ekim 2022 tarihinde GKRY Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiades, söz konusu iddiayı reddederek tartışmalara son noktayı koymuştur.[7]
Esasen burada yapılmak istenen, Yunanistan’a uygulanan modeldir. Halihazırda Atina yönetimi, Berlin’le bir savunma anlaşması imzalamış ve bu anlaşma doğrultusunda Almanya’dan Marder 1A3 silahlarını satın alarak elindeki eski Sovyet yapımı tankları Ukrayna’ya göndermeyi kabul etmiştir.[8] Benzer bir şekilde GKRY’nin de Amerikan silahlarıyla ordusunu modernize edip eski silahlarını Ukrayna’ya gönderilmesi istenmiş; lakin görüldüğü üzere GKRY, buna sıcak bakmamıştır. Bunun temel sebebi, Yunanistan’ın NATO üyesi olup belirli bir çerçevede bu örgütten savunma desteği almasıdır. Aynı durum, GKRY için geçerli olmadığından Lefkoşa, daha temkinli davranmaya özen göstermiş görünmektedir. Çünkü GKRY, Rusya’ya karşı atacağı adımlardan zarar görebilir.
ABD’nin GKRY üzerindeki etkisinin artması, Rusya’nın mevcut durumda tepki gösterebileceği bir mevzu değildir. Halihazırda Ukrayna Savaşı’na odaklanmış olan Rusya’nın Doğu Akdeniz’e ilgisinin azaldığı görülmektedir. Elbette bu da İngiltere, Fransa ve İtalya gibi Batılı müttefikler tarafından avantaj olarak değerlendirilmektedir. Son üç ay içerisinde Kıbrıs Adası açıklarında söz konusu devletlerin yer aldığı çok sayıda askeri tatbikatın düzenlenmesi de bunu teyit eder niteliktedir.
Sonuç olarak ABD’nin GKRY üzerindeki silah ambargosunu kaldırması, yeni bir jeopolitik denklem yaratmıştır. Geçmişte Moskova yönetimi, bu ambargodan dolayı GKRY’nin önemli bir askeri partneri olmuştur. Fakat Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlaması, tabloyu tersine çevirmiştir. Ancak yine de Rus karar alıcıların Avrupa-Atlantik merkezli bir siyaseti tamamen içselleştirdiği söylenemez. Zira GKRY, NATO’nun bir parçası değildir ve ittifaka üye olması beklenmemektedir. Zaten bu yüzden de GKRY, Rusya konusunda Yunanistan’a kıyasla daha yumuşak bir söylem geliştirmiştir.
[1] Ahmet Gençtürk, “‘US Decision to Lift Arms Embargo Will Embolden Greek Cypriot Administration, Lead to Escalation’”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/en/europe/-us-decision-to-lift-arms-embargo-will-embolden-greek-cypriot-administration-lead-to-escalation-/2687570, (Erişim Tarihi: 31.10.2022).
[2] “H.R.5508-End the Cyprus Arms Embargo Act”, Congress.gov, https://www.congress.gov/bill/115th-congress/house-bill/5508/text?format=txt, (Erişim Tarihi: 31.10.2022).
[3] “Όπλα από τις ΗΠΑ αγοράζει τώρα η Κύπρος”, Crisis Monitor, https://www.crisismonitor.gr/2022/10/02/opla-apo-tis-ipa-agorazei-tora-i-kypros/, (Erişim Tarihi: 01.11.2022).
[4] Μενέλαος Τασιόπουλος, “Η Κύπρος, το ΝΑΤΟ και το τέλος της κατοχής”, Parapolitika gr, https://www.parapolitika.gr/stiles/menelaos-tasiopoylos/article/1222212/i-kupros-to-nato-kai-to-telos-tis-katohis/, (Erişim Tarihi: 01.11.2022).
[5] Δημοσκόπηση: Ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ προκρίνουν οι πολίτες, Simerini.sigmalive, https://simerini.sigmalive.com/article/2022/10/9/demoskopese-entaxe-tes-kuprou-sto-nato-prokrinoun-oi-polites/, (Erişim Tarihi: 01.11.2022).
[6] Vassilis Nedos, “Ukraine War Bolstering Cyprus’ Positions”, e-Kathimerini, https://www.ekathimerini.com/opinion/interviews/1195774/ukraine-war-bolstering-cyprus-positions/, (Erişim Tarihi: 01.11.2022).
[7] “Ν. Αναστασιάδης: Δεν θα αποστείλει η Κύπρος οπλισμό στην Ουκρανία”, Euronews, https://gr.euronews.com/2022/10/13/anastasiadis-den-tha-aposteilei-h-kypros-oplismo-sthn-oykrania, (Erişim Tarihi: 01.11.2022).
[8] Nikolaus J. Kurmayer & Oliver Noyan, Germany Sends Greece First Tank Batch From Ukraine Swap Deal, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/defence-and-security/news/germany-sends-greece-first-tank-batch-from-ukraine-swap-deal/,(Erişim Tarihi: 01.11.2022).
