Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşın başlamasının üzerinden beş ay geçmiştir. Süreç içerisinde yaşanan can ve mal kayıplarının yanı sıra her iki ülke ekonomisinin de süreçten olumsuz etkilendiği söylenebilir. Buna ek olarak Rusya’ya olan yakınlığıyla dikkat çeken ve son dönemde bu ülkeyle olan entegrasyonunu sağlamlaştırmaya çalışan Belarus, savaşın olumsuz neticelerini derinden hissetmektedir. Belarus’un Rusya’nın yakın çevresinde Batı yanlısı oluşumlara fırsat vermeyen politikasını desteklemesi ve Ukrayna’da halen süregelen savaşta Moskova yönetiminin yanında yer alması, ülkenin Batı nezdinde zaten sorunlu olan imajının daha da kötüleşmesine sebebiyet vermiştir.
Hatırlanacağı üzere Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, 2020 yılında gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı Seçimleri’ni, Batılı devletlerin ifadesiyle “şaibeli bir biçimde” kazanmış ve Batı, bu duruma büyük tepki göstermiştir. Bunun üzerine Lukaşenko, Rusya’yla entegrasyonu hızlandırmayı tercih etmiştir. Entegrasyon sürecinin bir parçası olarak iki ülke arasında ortak askeri tatbikatlar gerçekleştirilmiş ve ekonomik antlaşmalar yapılmıştır. Nitekim Rusya’nın Ukrayna’yla savaşa girmesinden sonra da Belarus, Moskova karşıtı bir tutum sergilememiştir. Dahası Minsk yönetimi, savaşın ilk günlerinden itibaren topraklarında Rus askeri unsurlarının konuşlanmasına müsaade etmiştir. Bu durum nedeniyle Batı nezdinde Belarus’un imajı daha da kötüleşmiş ve bu yüzden de ülke, Rusya gibi ekonomik yaptırımlara maruz kalmıştır.
Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş başlamadan önce Belarus’un ekonomik koşulları yukarı bir ivme kazanarak iyileşme gösterirken; savaş sonrasında ise söz konusu durum, Belarus için tersine işlemeye başlamıştır. Rusya’ya olan desteklerinden ötürü Batı ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tarafından uygulanan uluslararası yaptırımlar, ülke ekonomisinin sarsılmasına neden olmuştur. 2022 yılının Mart ayı itibarıyla Belarus’un Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’nda (GSYİH) bir azalma gözlenmiştir. Benzer bir şekilde sanayi üretiminde de aynı senenin Şubat-Mart aylarında belirgin bir daralma görülmüştür. Bu olumsuz tabloya eklenen enflasyon, 2022 yılının Mart ayında son 7 yılın en yüksek seviyesine çıkmış ve tüketicilerin satın alma gücünü azaltmıştır. İkinci çeyrekte de GSYİH, düşüşe devam etmiş ve Batı’nın yaptırımları, Belarus ekonomisini olumsuz etkilemiştir.[1]
2022 yılının Mayıs ayında yaptığı açıklamada Belarus Başbakan Yardımcısı Nikolai Snopkov, ülkelerinin ihracatının 2022 yılında %30 oranında düştüğünü ve yaptırımlar nedeniyle ihracat gelirinin 14 milyar dolara kadar gerilemesini beklediklerini ifade etmiştir. Ayrıca Snopkov, yaptırımların ekonominin %20’sini doğrudan etkilediğini ve ilk çeyrekte GSYİH’da %2,3’lük bir düşüşe yol açtığını söylemiştir. Dahası Belarus Başbakan Yardımcısı, Batı’nın nihai planının Belarus halkının yaşam standartlarını bozmak, ekonominin kilit sektörlerini zayıflatmak ve böylece toplumsal hareketlere sebebiyet vermek olduğunu öne sürmüştür. Snopkov, bu darboğazdan çıkış yolunu ise Rusya’yla ihracatın %40 arttırılması şeklinde formüle etmiştir.[2] Belarus Başbakanı Roman Golovşenko ise 2022 yılının Mayıs ayı itibarıyla ülkeye uygulanan yaptırımların Batı’ya yapılan 16-18 milyar dolarlık ihracatı engellediğini dile getirmiştir.[3]
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasının ardından ekonomi uzmanları, Belarus için büyüme tahminlerini keskin bir şekilde düşürmüşlerdir. Belarus’un GSYİH’sinin Batı yaptırımları ve savaş sebebiyle daha da daralması beklenmektedir. Bu durumun ise ülke ekonomisinde geniş tabanlı bir yavaşlamaya yol açacağı düşünülmektedir.[4] Nitekim Belarus Ulusal İstatistik Komitesi’nin GSYİH’nin 2022 yılının Ocak-Haziran ayları arasında %4,2 düştüğünü açıklaması da bu varsayımı doğrulamaktadır.[5]
Minsk, ülkeye egemen olan bu olumsuz ekonomik tablonun daha da derinleşerek büyük bir krize dönüşmesini engellemek adına birtakım hamleler yapmaktadır. Bu çerçevede Belarus, başta Rusya ve Çin olmak üzere Orta Asya ve Kafkasya ülkeleriyle ekonomik ilişkilerini geliştirmeye çalışmaktadır. Belarus’un son dönemde Şangay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) tam üyelik için başvuru yapması da mevzubahis çabalara örnek gösterilebilir.
Daralmaya başlayan Belarus ekonomisi, ŞİÖ’ye tam üyelik sağlayarak Avrasya pazarına açılmak istemektedir. Ayrıca pazardan elde edeceği güçle, ülkesini ekonomik darboğazdan kurtarmayı hedeflemektedir.[6] Dahası Minsk yönetimi, Avrasya Ekonomik Birliği’yle (AEB) de ilişkilerini sıkı tutmaktadır. Nitekim 25-26 Ağustos 2022 tarihlerinde Kırgızistan’ın Çolpan-Ata kentinde yapılacak olan Avrasya Hükümetlerarası Konseyi Toplantısı’nın taslak gündeminde; ulaşımda öncelikli entegrasyon altyapı projeleri, endüstriyel işbirliğinin finansmanını, Avrasya Reasürans Şirketi’nin kurulmasını ve ortak bir gaz piyasasının oluşturulmasını öngören uluslararası bir anlaşmanın hazırlanması yer almaktadır.[7] Belaruslu yetkililer, bu toplantıdan ekonomik kazanımlar elde etmeyi planlamaktadır.
Belarus’un alternatifli yönelimlerine örnek olarak Ulusal Pazarlama ve Fiyat Araştırmaları Merkezi Direktörü Nikolai Boriseviç’in Gürcistan’ın Belarus Büyükelçisi Valeri Kvaratskhelia’yla Belarus ve Gürcü şirketleri arasındaki işbirliğini görüşmek üzere bir araya gelmesi gösterilebilir. Taraflar, iki ülkenin pazarlama ajanslarının işletmeler arasındaki işbirliğini kolaylaştırabileceği konusunda anlaşmıştır. Buna ek olarak toplantıda Belarus şirketlerinin Gürcistan topraklarındaki ihalelere katılmasına izin verilmesinin koşulları da ele alınmıştır.[8]
Sonuç olarak Rusya ile Ukrayna arasında devam eden savaşın uzun sürmesi ve Belarus’a yaptırım uygulanması, söz konusu ülkenin ekonomisini derinden etkilemiştir. Buna karşılık Minsk yönetimi ise yol açmaya başladığı bu ekonomik kriz karşısında başta Rusya ve Çin olmak üzere, Avrasya devletleriyle ilişkilerini üst seviyeye çıkartmaya çabalamaktadır. Eğer ki; Minsk yönetimi, bu konuda Moskova ve Pekin’den aradığı desteği alabilirse, Avrasya’nın iktisadi bir blok olarak ortaya çıkması olasılık dahilindedir. Bu ilişkilerin beklenilen neticeyi vermemesi durumunda ise ülkedeki iktisadi krize paralel olarak toplumsal ve siyasi sorunların daha da artacağı bir kaotik süreç kaçınılmaz görünmektedir. Bu da Avrasya merkezli işbirlği arayışlarına olan inancın tartışmaya açılmasını beraberinde getirebilir.
[1] “Gross Domestic Product in Half-year 1 2022”, National Statistical Committee of the Republic of Belarus, https://www.belstat.gov.by/en/o-belstate/news-and-events/news/gross-domestic-product-in-half-year-1-2022/, (Erişim Tarihi: 19.07.2022).
[2] “Belarus to Lose 30% of Exports to Western Sanctions in 2022”, Zawya, https://www.zawya.com/en/world/russia/belarus-to-lose-30-of-exports-to-western-sanctions-in-2022-c5llqsm7, (Erişim Tarihi: 19.07.2022).
[3] “Western Sanctions Block $16-$18 Billion Worth of Belarusian Exports to EU, U.S., Prime Minister Says”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/western-sanctions-block-16-18-bln-worth-belarusian-exports-eu-us-pm-2022-05-16/, (Erişim Tarihi: 19.07.2022).
[4] “Belarus Economic Outlook”, Focus Economics, https://www.focus-economics.com/countries/belarus#:~:text=FocusEconomics%20panelists%20project%20the%20economy,expected%20to%20fall%20%2D0.4%25., (Erişim Tarihi: 19.07.2022).
[5] “Gross Domestic Product in Half-year 1 2022”, National Statistical Committee of the Republic of Belarus, https://www.belstat.gov.by/en/o-belstate/news-and-events/news/gross-domestic-product-in-half-year-1-2022/, (Erişim Tarihi: 19.07.2022).
[6] Perizat Rısbekkızı, “Belarus’un ŞİÖ’ye Tam Üye Olma İsteği”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/belarusun-sioye-tam-uye-olma-istegi/, (Erişim Tarihi: 19.07.2022).
[7] “Draft Agenda of Eurasian Intergovernmental Council Meeting Approved”, Belta, https://eng.belta.by/economics/view/draft-agenda-of-eurasian-intergovernmental-council-meeting-approved-151806-2022/, (Erişim Tarihi: 19.07.2022).
[8] “Belarus-Georgia Business Contacts Discussed in Minsk”, Belta, https://eng.belta.by/economics/view/belarus-georgia-business-contacts-discussed-in-minsk-151895-2022/, (Erişim Tarihi: 20.07.2022).
