2026 senesinde bağımsızlığının 35. yılını kutlayacak olan Özbekistan, 2022 yılı itibarıyla 30 yıllık deneyim ve tecrübelerinden hareketle, 2026 hedeflerini belirlemiş ve 2022-2026 Kalkınma Stratejisi’ni kabul etmiştir. Kuşkusuz söz konusu strateji, 2016 yılında Cumhurbaşkanı olan Sayın Şevket Mirziyoyev’in vizyoner liderliğinde yürütülen Yeni Özbekistan inşa sürecinde belirlenen hedeflere ulaşmak için güçlü bir yol haritası ortaya koymaktadır.
Bu yol haritasına ilişkin Özbekistan merkezli Development Strategy Center/Kalkınma Stratejileri Merkezi’nin (DSC)[1] çalışmaları oldukça aydınlatıcı bir mahiyete sahiptir. Özellikle de DSC Başkanı Sayın Eldor Tulyakov’un çeşitli dillerde yayınlanan yazıları, konuyu anlaşılabilir kılmak için oldukça önemlidir. Bu analizde de Tukyakov’un Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi’nin (ANKASAM) internet sitesinde yayınlanan “2022-2026 Özbekistan Kalkınma Stratejisi’nde Bir Öncelik Olarak Ekonomik Kalkınma” başlıklı çalışmasından hareketle, Özbekistan’ın 2026 hedefleri incelenmektedir. Bahse konu olan hedefleri, en özet haliyle Görsel 1’de yer alan infografikte görmek mümkündür.
Görsel 1: Özbekistan’ın 2026 Hedefleri
Tüm dünyanın takdir ettiği üzere, Sayın Mirziyoyev liderliğinde uluslararası toplumla entegrasyonuna hız veren ve barışçıl söylemleriyle ön plana çıkan Yeni Özbekistan, dengeye dayalı çok yönlü-vektörlü dış politikasının getirilerini, 2026 hedefleri bağlamında iktisadi bakımdan da taçlandırmaya çalışmaktadır. Bu hedeflerin temelinde ise güçlü ve istikrarlı bir devlet yaratma ve ülke halkına müreffeh bir gelecek sunma amacı vardır. Dolayısıyla Taşkent yönetimi,” Üçüncü Rönesans” dönemini başarıyla yürütme konusunda son derece kararlıdır.
Bahse konu olan güçlü iradenin yansıması olarak ilan edilen 2022-2026 Kalkınma Stratejisi, halkın ihtiyaçlarının belirlenmesi amacıyla yapılan kapsamlı kamuoyu araştırmalarının neticesinde ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla ülkenin geleceğine ilişkin belirlenen rotayı, bizzat Özbekistan halkı çizmiştir.
Strateji Belgesi; küçük ve orta ölçekli işletmelerin desteklenmesini işsizliği problem olmaktan çıkaracak şekilde istihdam yaratılması amacıyla Özbekistan’a yabancı yatırımlar çekilmesini, serbest piyasa ekonomisine uyum sağlanabilmesi için tekelleşmeyle mücadele edilerek özelleştirme süreçlerine hız verilmesini ve nihayetinde enflasyonun azaltılması vesilesiyle halkın yaşam standartlarının arttırılmasını öngörmektedir.[2]
Görsel 2: Özbekistan’ın Enflasyon Grafiği
Bu anlamda Özbekistan, Sayın Mirziyoyev’in Cumhurbaşkanı olmasından itibaren zaten mühim iktisadi başarılar elde etmiştir. Örneğin Görsel 2’den de anlaşılacağı üzere, 2017 yılının Aralık ayında %18,8 olan enflasyon, 2021 senesinin Aralık ayında %10’a kadar düşmüştür. Dolayısıyla son üç yılda Taşkent, ekonomik anlamda önemli bir muvaffakiyet elde etmiştir. Elbette bu durum, Sayın Mirziyoyev liderliğinde atılan kararlı adımların somut bir neticesidir. Şimdi ise uygulanacak politikalar neticesinde enflasyonun 2023 yılının Aralık ayına kadar %5’e düşürülmesi amaçlanmaktadır.[3]
Bu doğrultuda 2022-2026 Kalınma Stratejisi’nde belirlenen hedeflere ulaşabilmek için Taşkent yönetimi; kimya endüstrisini, ilaç sektörünü, enerji projelerini, yenilenebilir enerjiye geçiş için yürütülen çalışmaları ve mobilyacılık ve turizm gibi sektörleri desteklemeyi planlamaktadır. Buna ek olarak dijitalleşme ve dijital ekonomiye geçiş de Taşkent yönetiminin ehemmiyet atfettiği konuların başında gelmektedir. Zira Özbekistan, teknoloji çağının dışında kalmayı kabul etmemektedir.
Diğer taraftan Özbekistan’ın hedeflerinden biri de kendi kendine yetebilen bir ülke olmak ve bu bağlamda “gıda güvenliğini” sağlamaktır. Bu çerçevede Taşkent yönetimi, tarım ve hayvancılık sektörlerine ciddi teşvikler ve destekler yaratmaya hazırlanmaktadır. Özbekistan’ın sektörel bazlı kalkınma planı, Görsel 3’te sunulan inforgrafikte yer almaktadır.
Görsel 3: Özbekistan’ın 2022-2026 Kalkınma Planı
Tüm bu girişimler neticesinde Özbekistan, Gayrısahi Yurtiçi Hasıla (GYSİH) rakamlarında 1,6 katlık bir gelişme yaşamayı beklemektedir. Bu da ülkede kişi başına düşen milli gelirin 4.000 dolara ulaşması anlamına gelecektir.[4] Dolayısıyla Özbekistan’ın kalkınma konusundaki hedeflerine ulaşması halinde, ülkenin yıllık GYSİH büyüme oranı %6,5 olacaktır.
2026 hedefleri doğrultusunda küresel ekonominin başat aktörlerinden biri olmaya çabalayan Özbekistan, bu kapsamda Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) kabul edilmeyi de istemektedir. Bu doğrultuda Taşkent yönetimi, ülkenin ekonomik hedeflerine ulaşabilmesi amacıyla yürüttüğü politikaları siyasi reformlarla da desteklemektedir. Nitekim ülkesini dünyanın saygın devletlerinden biri haline getirmeyi başaran ve yeni atılımlara odaklanan Sayın Mirziyoyev, “Üçüncü Rönesans”ın ruhuna da uygun bir biçimde hukukun üstünlüğünü temel öncelik haline getiren, yönetimde şeffaflığı ve adaleti devletin başlıca prensibi olarak benimseyen bir yaklaşımla hareket etmektedir. Bu kapsamda Özbekistan, 2026 hedefleriyle uyumlu olarak siyasi ve hukuki reform süreçlerini de sürdüreceğini net bir dille beyan etmektedir.
Sonuç olarak Özbekistan, dış politikasında uyguladığı dengeye dayalı çok yönlü-vektörlü siyaset anlayışını, iç politikada hak ve özgürlükler bağlamındaki liberalleşme hamleleriyle desteklemekte ve bunun çıktısı olarak da yabancı yatırımcı açısından güvenilir bir ülke olarak algılanmaktadır. Bu kapsamda Yeni Özbekistan’ın 2016 yılından beri Sayın Mirziyoyev’in liderliğinde attığı adımları kararlılıkla sürdüreceği söylenebilir. Bunun neticesinde ise ülke, 2022-2026 Kalkınma Stratejisi’nde belirlenen ve “ekonomik devrim” olarak nitelendirilebilecek bir kalkınma politikasını hayata geçirmektedir. Mevzubahis strateji, Taşkent’in dış politikası ve iç politikasıyla uyumlu bir biçimde liberalleşme eğilimiyle yürütülmektedir. Bu politikaların nihai hedefi ise tüm Özbekistanlıların refah içerisinde huzurla yaşayabileceği bir devlet yaratmaktır.
[1] DSC, https://strategy.uz/, (Erişim Tarihi: 17.02.2022).
[2] Eldor Tulyakov, “2022-2026 Özbekistan Kalkınma Stratejisi’nde Bir Öncelik Olarak Ekonomik Kalkınma”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/2022-2026-ozbekistan-kalkinma-stratejisinde-bir-oncelik-olarak-ekonomik-kalkinma/, (Erişim Tarihi: 19.02.2022).
[3] Aynı yer.
[4] “Strategy of New Uzbekistan for 2022-2026: Macroeconomic Stability”, Review, https://review.uz/en/post/strategiya-novy-uzbekistan-2022-2026-makroekonomicheskaya-stabilnost, (Erişim Tarihi: 19.02.2022).
