Yükselen Asya jeopolitiğindeki fırsatlar, riskler, tehditler ve krizler bağlamında Eski Dünya Kıtası’nda son dönemde hız kazanan küresel rekabetin ve bölgesel işbirliği imkanlarının ele alındığı “Uluslararası Yükselen Asya Jeopolitiği ve Kapıda Bekleyen Terör Konferansı” 22-23 Mayıs 2021 tarihlerinde online oturumlar şeklinde gerçekleştirilmiştir.
Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) tarafından düzenlenen ve gerek ulusal gerekse de uluslararası basında geniş bir şekilde yer verilen konferansa 26 ülkeden 83 katılımcı iştirak etmiştir. Aralarında Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) Çin’e ve Kazakistan’dan Sri Lanka’ya kadar birçok ülkeden akademisyen, büyükelçi, emekli asker, siyasetçi ve gazetecinin yer aldığı katılımcılar, Asya merkezli gelişmeleri tartışarak bu sonuç bildirgesini hazırlamışlardır.
Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan Asya’nın 21. yüzyılın başından itibaren yaşadığı gelişim, kıtanın kendi geleceğini belirleme inisiyatifini kazandığını net bir şekilde gözler önüne sermektedir.
Bu durumun da etkisiyle uluslararası politikada meydana gelen gelişmeler, küresel güç mücadelesinin oyun sahasının Asya’ya kaydığını ortaya koymaktadır. İktisadi kapasitesi, beşeri potansiyeli ve medeniyetlerin beşiği olmasıyla dikkatleri üzerine çeken Asya jeopolitiğinde cereyan eden bu hegemonik üstünlük mücadelesinin sosyal, siyasal, ekonomik ve askeri boyutları vardır. Söz konusu rekabetin başat aktörleri ise ABD, Çin ve Rusya’dır.
Halihazırda ABD’nin küresel liderliğine meydan okuyan ve uluslararası sistemin çok kutupluluğa evrilmesi sürecinde merkezi konumda yer alan Çin, her geçen gün artan ekonomik ve askeri gücüyle Kuşak-Yol Projesi’ni de kullanarak mevzubahis gücünü merkezileştirmenin yollarını aramaktadır. Diğer taraftan dünya siyasetinde tekrar etkili bir aktör haline gelen Rusya da ön plana çıkmakta ve kıtanın istikrarını kendi güvenliğinin bir parçası olarak yorumlamaktadır. Dahası Türkiye, Orta Asya devletleri, Pakistan, Hindistan ve Endonezya gibi birçok aktör de Asya’nın yükselişiyle birlikte küresel etki kapasitelerini arttırmaktadır.
Bahsi geçen devletler arasında çeşitli işbirliği ve uzlaşı imkanları mevcuttur. Bu da bölgenin kontrolsüz bir rekabet nedeniyle istikrarsızlaştırılmasından ziyade işbirliği yapılarak tüm aktörlerin ve bölge halklarının çıkarlarına uygun gelişmelerin yaşanabileceğine işaret etmektedir. Çünkü Asya hem bölge halklarının ve hem de tüm insanlığın ihtiyaçlarını karşılayabilecek yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahiptir. Kıtanın kadim medeniyetlerin ortaya çıktığı bir coğrafya olması da kültürel işbirliği imkânlarını beraberinde getirmektedir.
Yükselen Asya jeopolitiğini sınırlandıran başlıca istikrarsızlık unsuru ise Afganistan coğrafyasında yaşanan ve tüm bölge ülkelerine sirayet etme riskini barındıran gelişmelerdir. Bu nedenle de Afganistan’da kalıcı barışın tesis edilebilmesi, insanlığın en önemli güncel ihtiyaçlarından biridir.
Terör, uyuşturucu kaçakçılığı ve askeri müdahalelere maruz kalan kadim Afganistan topraklarının uzun yıllardır çeşitli sıkıntılarla boğuştuğu aşikardır. Bahse konu olan coğrafyanın refaha, huzura ve istikrara kavuşabilmesi için dış müdahalelere maruz kalmaması, aktörlerin işbirliğine açık olması, terörizme karşı ortak irade geliştirilmesi ve bölgesel/küresel aktörlerin kalıcı barış için çaba harcaması gerekmektedir.
Ayrıca katılımcılar yükselen Asya jeopolitiğinin barındırdığı işbirliği imkânları noktasında şu konuları da vurgulamışlardır:
• Bölge dışı aktörlerin, Asya’ya gerçekleştirdikleri müdahaleler, bölgesel istikrarsızlığı ve çatışmaları körüklemektedir.
• Asya’nın kaderine yine Asya kıtasında bulunan ülkeler karar vermelidir.
• Bölgesel işbirliği ve karşılıklı fayda temelli politikalar tüm devletlerce desteklenmelidir.
• Asya’daki aktörler, dünyanın diğer bölgelerindeki ülkelerle ortak çıkarları önceleyen politikalar doğrultusunda dostça hareket etmelidir.
• Afganistan’da yaşanan çatışmalar ve Fergana Vadisi’ndeki anlaşmazlıkların barındırdığı riskler, Asya’nın potansiyeline ulaşmasını zorlaştırmaktadır. Bu anlamda Asya, terör örgütlerinden arındırılmalı, vekalet savaşlarına uygun ortam yaratılmamalı ve terörle mücadele süreçleri desteklenmelidir.
• Özellikle etnik/ayrılıkçı ve dini radikalleşmeye karşı ortak ve akılcı politikalar belirlenmeli ve şiddetin önlenmesi için ortak tedbirler alınmalıdır.
• Bölge ülkelerinin ekonomik ve toplumsal dinamiklerini daha verimli hale getirmeleri ve bu bağlamda demokratikleşme ve liberalleşmeye dönük reform süreçlerini hızlandırmaları ve güçlendirmeleri gerekmektedir.
• Halihazırda Asya, potansiyeli itibarıyla gelecek 100 yıla damga vuracak bir kıta konumundadır. Bu nedenle geçmişin tecrübelerinden ders çıkartarak tüm aktörlerin geleceği birlikte inşa etmeye odaklanması zaruridir.
ANKASAM’ın düzenlediği “Uluslararası Yükselen Asya Jeopolitiği ve Kapıda Bekleyen Terör Konferansı”nın Asya’nın yükselişine ve barışın inşasına bilimsel katkı sağlayacağını umut etmekteyiz. Netice itibarıyla ortak akıl geliştirilmesini amaçlayan konferansların, Asya’nın geleceğine ışık tutacağını düşünerek etkinliklerimizi sürdüreceğimizi de bu bildirgeyle ilan ederiz.
Katılımcılar:
• Ali Bilgin Varlık (Dr.) – İstanbul Arel Üniversitesi – Türkiye
• Ariel S. Gonzalez Levaghi (Doç. Dr.) – Pontifical Catholic University of Argentina – Arjantin
• Arshi Khan (Prof. Dr.) – Aligarh Muslim University – Hindistan
• Aşkın İnci Sökmen (Doç. Dr.) – İstanbul Arel Üniversitesi – Türkiye
• Aydın Nurhan (Büyükelçi (E)) – ANKASAM – Türkiye
• Babak Rezvani (Prof. Dr.) – University of Amsterdam – Hollanda
• Bahtıgül Kalambekova – Büyükelçi – Kırgızistan
• Begench Karayev (Dr.) – Institute of International Relations of the Ministry of
Foreign Affairs of Turkmenistan – Türkmenistan
• Bilal Çakıcı (Doç. Dr.) – Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı/International Organization of Turkic Culture (TÜRKSOY)
• Bora İyiat – Amasya Üniversitesi – Türkiye
• Bruce Pannier – Radio Free Europe/Radio Liberty – Amerika Birleşik Devletleri
• Celalettin Sencer İmer (Prof. Dr.) – ANKASAM/Ufuk Üniversitesi – Türkiye
• Cem Karadeli (Prof. Dr.) – Ufuk Üniversitesi – Türkiye
• Darkhan Kydyrali (Prof. Dr.) – Uluslararası Türk Akademisi/International Turkic Academy (TWESCO)
• Davood Moradion (Dr.) – Afghan Institute for Strategic Studies (AISS) – Afganistan
• Edward Lemon (Dr.) – Bush School, Texas A&M University – Amerika Birleşik Devletleri
• Elkhan Mehdiyev – Peace and Conflict Resolution Center – Azerbaycan
• Emre Ozan (Dr.) – ANKASAM – Kırklareli Üniversitesi – Türkiye
• Erjada Progonati (Dr.) – Süleyman Demirel Üniversitesi – Türkiye
• Esmira Jafarova (Dr.) – Center of Analysis of International Relations – Azerbaycan
• Farhat Asif – Institute of Peace and Diplomatic – Pakistan
• Ferhan Oral (Kaptan (E)) – TSK – Türkiye
• Gulshat Yusupova – Institute of International Relations of the Ministry of Foreign Affairs of Turkmenistan – Türkmenistan
• Hadza Min Fadhli Robby (Dr.) – Islamic University of Indonesia – Endonezya
• Harinda Vidanage (Dr.) – General Sir John Kotelawala Defense University – Sri Lanka
• Huma Baqai (Doç. Dr.) – Institute of Business Administration Karachi – Pakistan
• Intigam Mamedow (Dr.) – Lomonosov-Moscow State University – Rusya
Federasyonu
• Janan Mosazai (Büyüeklçi (E.)) – The Heart of Asia Society – Afganistan
• Kadyr Kurmanbekovich Malikov (Dr.) – Public Expert Council under the President of the Kyrgyz Republic – Kıgızistan
• Khalid Taimur Akram – Center for Global & Strategic Studies (CGSS) – Pakistan
• Khuram Iqbal (Dr.) – National Defense University – Pakistan
• Mehmet Seyfettin Erol (Prof. Dr.) – ANKASAM – Türkiye
• Mehmet Şahin (Dr.) – Aksaray Üniversitesi – Türkiye
• Mehmet Şükrü Güzel (Prof. Dr.) – ANKASAM – İsviçre
• Mehmood ul Hassan Khan (Dr.) – Center for Global & Strategic Studies (CGSS) – Pakistan
• Mohammad Reyaz (Dr.) – Aliah University – Hindistan
• Muhammad Athar Javed (Dr.) – Pakistan House – Pakistan
• Muhammad Samrez Salik (Tümgeneral (E.)) – Institute of Strategic Studies
Research & Analysis/National Defence University Islamabad – Pakistan
• Muhammad Syaroni Rofii (Dr.) – University of Indonesia – Endonezya
• Muminova Nargis Yakubovna (Dr.) – University of World Economy and Diplomacy (UWED) – Özbekistan
• Namrata Hasija – Centre for China Analysis and Strategy – Hindistan
• Niva Yau Tsz Yan – OSCE Academy (Bişkek)/Belt and Road Strategic Research Centre – Hong Kong-Çin
• Oktay Bingöl (Doç. Dr./General (E.)) – İstanbul Arel Üniversitesi – Türkiye
• Omar Sadr (Dr.) – The American University of Afghanistan – Afganistan
• Omar Samad (Büyükelçi (E.)) – Atlantic Council – Amerika Birleşik Devletleri
• Oybek N. Makhmuov (Dr.) – eurasia.expert/ethnogeopolitics.org – Özbekistan
• Ömer Kocaman (Dr.) – Türk Keneşi/Türk Konseyi/Turkic Council
• Pramod Jaiswal (Dr.) – Nepal Institute for International Cooperation and Engagement – Nepal
• Raffaello Pantucci – S. Rajarantam School of International Studies (RSIS) and Royal United Services Institute (RUSI) – Birleşik Krallık & Kuzey İrlanda
• Rich Outzen (Albay (E.)) – George Mason University – Amerika Birleşik Devletleri
• Saifuddin Ahmed (Doç. Dr.) – University of Dhaka – Bangladeş
• Satoru Nagao (Dr.) – Hudson Institute – Amerika Birleşik Devletleri
• Sayed M. Abdullah Al Mamun Chowdhury (Doç. Dr.) – University of Rajshahi – Bangladeş
• Sehar Kamran (Senatör) – Centre for Pakistan & Gulf Studies (CPGS) – Pakistan
• Sertif Demir (Prof. Dr.) – Türk Hava Kurumu Üniversitesi – Türkiye
• Shabir Ahmed (Prof. Dr.) – Center for Global & Strategic Studies (CGSS) – Pakistan
• Shambu Ram Simkhada (Prof. Dr.) – Büyükelçi (E.) – Nepal
• Shaukat Piracha – AAJ TV – Pakistan
• Smruti S. Pattanaik (Dr.) – Manohar Parrikar Institute for Defence Studies and Analyses – Hindistan
• Syed Abrar Hussein – Ministry of Foreign Affairs of Pakistan – Pakistan
• Tamara Kunanayakam (Büyükelçi (E.))- Birleşmiş Milletler – Sri Lanka
• Tayyar Arı (Prof. Dr.) – Uludağ Üniversitesi – Türkiye
• Timur A. Rakhimov – International Institute of Central Asia – Özbekistan
• Victor Kipiani – Geocase – Gürcistan
• William Courtney (Büyükelçi (E.)) – RAND Corporation – Amerika Birleşik Devletleri
• Yakubov Ildar Kharrasovich (Dr.) – University of World Economy and Diplomacy (UWED) – Özbekistan
• Yasmin Sattar Binti Hamid Khan (Dr.) – Prince of Songkla University – Tayland
• Zhanggui Zhou (Dr.) – Zhejiang University/United Nations Industrial Develeopment Organization (UNIDO) – Çin
• Zhumabek Sarabekov – Institute of World Economics and Politics – Kazakistan
