12 Haziran 2024 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Hazine Bakanlığı, Rusya’nın Ukrayna’daki savaş çabalarını desteklemek için ihtiyaç duyduğu ürün ve hizmetlere erişimini kesmek amacıyla 300’den fazla kuruluş ve kişiye yeni yaptırımlar uygulayacağını duyurmuştur. Bu kararın, İtalya’daki G7 liderler zirvesi öncesinde alınması dikkat çekmiştir.
ABD yetkilileri, Rusya’nın yarı iletkenler, optik ekipman, yazılım ve silah sistemleri üretmek için gerekli ürünleri tedarik etme yeteneği konusunda endişelerini dile getirmiştir. Yaptırımlar, Çin ve diğer ülkelerdeki elektronik tedarikçileri hedef alır niteliktedir. Ancak ikincil yaptırımların etkisiz olduğu ve diğer ülkelerin Rus kuruluşlarıyla anlaşma yapan bankalarının dolar erişimini kesme konusunda uyarıldığı da belirtilmektedir.[1]
Bu konuda ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, Rus bankalarına yönelik yaptırımların genişletildiğini ve bu yaptırımların Çin, Hindistan, Hong Kong, Kırgızistan ve diğer bölgelerdeki şubeleri ve iştiraklerini de kapsadığını açıklamıştır. Yellen, bu yaptırımların Rusya’nın savaş ekonomisiyle uğraşan finansal kuruluşların riskini artırdığını ve Rusya’nın yabancı teknoloji, ekipman yazılımı ve bilgi teknolojisi hizmetlerinden yararlanma yeteneğini azalttığını ifade etmiştir.[2] Ayrıca Rusya’ya yönelik yeni ikincil banka yaptırımlarının devam ettiğini belirtmiştir. Büyük bankaların Rusya’dan çekildiği, ancak Rusya’nın daha küçük kurumlara yöneldiğini ifade etmiştir.
ABD Hazine Bakanlığı, askeri üretime destek olan küçük bankaları tespit etmeye çalışmakta ve bu konuda Batılı finans kurumlarından yardım istemektedir. Yeni yaptırımlar, Rusya’nın sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) projelerini hedef alarak enerji gelirlerini kısıtlamayı da amaçlamaktadır. Bu projeler arasında Gazprom Invest ve diğer inşaat firmaları, ekipman tedarikçileri ve LNG gemisi operatörleri bulunmaktadır.
ABD’nin Rusya’ya uyguladığı bu yeni yaptırımlar, Moskova Borsası’nda dolar ve euro ticaretinin hemen durdurulmasını da gerektirmiştir. Borsa ve merkez bankası, bu kararı hızla duyurmuştur. Bu durum, bankaların, şirketlerin ve yatırımcıların artık dolar ve euro ticaretini merkezi bir borsa üzerinden gerçekleştiremeyeceği anlamına gelmektedir. Aynı zamanda likidite, takas ve denetim açısından avantajlar da sunmaktadır.
Bu durum karşısında Rusya, dolar ve euro ticaretini kısıtlamak için yeni önlemler almaya hazırlanmaktadır. Merkez Bankası, resmi döviz kurlarını belirlemek için tezgah üstü ticaretin yapılacağını duyurmuştur. Ruslar, rublenin değer kaybetmesi nedeniyle tasarruflarını dolar veya euro cinsinden tutmaktadır. Ancak, yaptırımlardan etkilenmeyen büyük bir Rus emtia ihracatçısı, yuanı tercih ettiklerini belirtmiştir. Çin yuanı, Moskova’nın Pekin’le yakın ilişkiler kurma çabalarıyla MOEX’te en çok işlem gören para birimi haline gelmiştir. Yuan-ruble ticareti, günlük hacimlerde artış göstermektedir.[3]
Rus rublesi, ulusal tatil öncesinde dolar karşısında 89,10 seviyesinde, euro karşısında ise 95,62 seviyesinde kapanmıştır. Ancak yaptırım haberlerinin ardından bazı bankalar dolar kurlarını yükseltmiştir. ABD Hazinesi, yaptırımların Rusya’nın finansal sistemini hedeflediğini de belirtmiştir. Rusya Merkez Bankası ise bu tür yaptırımlara karşı hazırlıklı olduğunu açıklamıştır. Yaptırımlar, döviz ticaretini etkileyerek borsanın karını azaltabilmektedir.
Son olarak ise ABD, Rusya’ya karşı yaptırımları genişleterek, Çin merkezli şirketleri hedef alarak Rusya’nın savaş makinesini zayıflatma çabasının bir parçası olarak Moskova’ya yarı iletken satışını kısıtlamıştır. ABD Hazinesi, yabancı finans kurumlarının Rusya’nın savaş ekonomisine destek vermesi durumunda ikincil yaptırım riskinin arttığını ve ABD finansal sistemine erişimlerini kaybetme tehdidi olduğunu vurgulamıştır.
Bu durum sonrasında ABD Hazinesi, Rus askeri sanayi üssünün Amerikan yazılım ve bilgi teknolojisinden yararlanmasını sınırlamak amacıyla harekete geçmiştir. Buna ek olarak ABD Hazinesi ve ABD Dışişleri Bakanlığı; Asya, Avrupa ve Afrika dahil olmak üzere dünya genelinde 300’den fazla kişi ve kuruluşa yaptırım getirmiştir. ABD Ticaret Bakanlığı ise Hong Kong’daki paravan şirketleri hedef alarak yarı iletkenleri Rusya’ya yönlendirmeyi engellemiş ve bu adımlar, Moskova için yaklaşık 100 milyon dolarlık yüksek öncelikli kalemleri etkileyecek nitelikte olmuştur.[4]
Rusya’nın diğer ülkelerden ithal edemeyeceği ürün listesinin genişletileceği de bildirilmektedir. Bu liste, sadece ABD menşeli ürünleri değil, aynı zamanda ABD markalı ürünleri de içerecek şekilde genişletilecektir. Ukraynalı yetkililer, Rus ekipmanlarında ABD yapımı çipler ve diğer teknolojilerin bulunduğunu ifade etmektedir. Rusya’nın Ukrayna’yı ele geçirmesinin ardından ABD ve diğer ülkeler tarafından uygulanan yaptırımların, Rusya’nın savaş açmasını zorlaştıracağı ve ekonomisini zayıflatacağı düşünülmektedir.
Bu yaptırımlar, uluslararası malzeme ve ekipman taşımacılığına yöneliktir. Ayrıca Rusya’nın finansal altyapısının önemli bölümlerine de yaptırımlar uygulanacaktır. Bu yaptırımların amacı, Rusya’nın sınır ötesi işlemlerde daha fazla şeffaflık sağlamasını ve yaptırımlardan kaçınmasını zorlaştırmaktır. Yaptırımlar, yabancı bankaların büyük Rus bankalarıyla iş yapmaları durumunda ABD finansal sisteminden kopma riskiyle karşı karşıya kalmalarını sağlayacaktır. Yaptırımların amacı, Rusya’ya küresel bir mali ambargo uygulamak ve Rusya’yla ticaret yapan ülkelerin mal akışını zorlaştırmaktır.
[1] “ABD Hazinesi, Rusya’nın savaş üretimini sınırlamak için yaptırımları genişletiyor”, Reuters, https://www.reuters.com/world/us/us-treasury-widens-sanctions-curb-russias-war-production-2024-06-12/, (Erişim Tarihi: 12.06.2024).
[2] “ABD Hazinesi, Rusya’nın savaş üretimini sınırlamak için yaptırımları genişletiyor”, Reuters, https://www.reuters.com/world/us/us-treasury-widens-sanctions-curb-russias-war-production-2024-06-12/, (Erişim Tarihi: 12.06.2024).
[3] “ABD’nin yeni yaptırımlarından etkilenen Rusya, ana borsada dolar ve euro ticaretini durdurdu, Reuters, https://www.reuters.com/markets/europe/moscow-exchange-stop-trading-dollars-after-latest-us-sanctions-2024-06-12/, (Erişim Tarihi:12.06.2024).
[4] “US expands Russia sanctions, targets chips sent via China”, Reuters, https://www.reuters.com/world/us-widens-russia-sanctions-targets-semiconductors-sent-via-china-2024-06-12/, (Erişim Tarihi:12.06.2024).
